Page 85 - THM TEORİ VE UYGULAMASI (ORTAK-TSM) 12

3.3. BIRLEŞIK DOKUZLU USUL

Türk sanat müziğinde beş adet dokuz zamanlı usul vardır: aksak, raks aksağı, evfer, oynak ve mürekkeb
(bileşik) semai. Türk halk müziğinde de beş adet dokuz zamanlı usul vardır ve bunlar: A tipi, B tipi, C tipi, D
tipi ve E tipi şeklinde adlandırılır. Anadolu’nun hemen her yöresinde dokuz zamanlı türkülere rastlanır. Özel-
likle Trakya oyun havalarında, Trakya ve Karadeniz yörelerinde görülen “karşılama” adı verilen türkülerde,
Ege yöresi zeybeklerinde ve oyun havalarında dokuz zamanlı usuller kullanılmıştır. Ayrıca semahların ağır-
lama bölümleri de dokuz zamanlıdır.

3.3.1. Birleşik Dokuzlu Usulün Oluşumu

Aksak usulü bir adet (dört zamanlı) sofyan ve bir adet (beş zamanlı) Türk aksağından meydana gelir.
Aksak usulünün 9 / 8’lik ve 9 / 4’lük mertebeleri vardır. 9 / 4’lük mertebesine “ağır aksak” adı da verilir.

j
Düüm Te Düüm
9 Ï Ï Ï
8 Ï Ï Ï
Ke J Teek Tek J
Teeek

Düüm Te Düüm
9 ú Ï ú
4 Ï ú Ï

Ke Teek Tek
Teeek
Aksak usulü sırasıyla kuvvetli, yarı kuvvetli, zayıf, kuvvetli, yarı kuvvetli ve zayıf vuruşlardan oluşur:

DÜÜM (2 zamanlı – kuvvetli)
TE (1 zamanlı – yarı kuvvetli)
KE (1 zamanlı – zayıf)
DÜÜM (2 zamanlı – kuvvetli)
TEEK (2 zamanlı – yarı kuvvetli)
TEK (1 zamanlı – zayıf)

Raks aksağı usulü bir adet Türk aksağı ve bir adet sofyan usulünden meydana gelir. Raks aksağının
sadece 9 / 8’lik mertebesi vardır.
Tek
Düüm Düüm
9 Ï Ï
8 Ï . Ï Tek
Teek
Teeek Teek
Teeek

Raks aksağı usulü sırasıyla kuvvetli, yarı kuvvetli, kuvvetli ve zayıf vuruşlardan oluşur:

DÜÜM (2 zamanlı – kuvvetli)
TEEEK (3 zamanlı – yarı kuvvetli)
DÜÜM (2 zamanlı – kuvvetli)
TEEK (2 zamanlı – zayıf) Tek

Evfer usulü, aynı aksak usulü gibi bir sofyan ve bir Türk aksağından oluşur. Aksak usulünden farkı ise
Türk aksağının en sondaki iki vuruşunun yer değiştirmiş olmasıdır. Evfer usulünün 9 / 8’lik ve 9 / 4’lük mer-
tebeleri bulunur. 9 / 4’lük mertebesine “ağır evfer” adı da verilir.

83