Page 115 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

yazılan naatların en ünlüsü Itri tarafından rast makamında beste-
lenen Na't-ı Mevlana’dır. Bu eser naat formunun en güzel örnekle-
ri arasında yer alır. Edebiyatımızda en fazla naatı ünlü şair Nazım
yazmıştır.
Türk İslam edebiyatında Hz. Peygamber için yazılmış methiyeler
genellikle Türk musikisi makam, usul ve kaideleri çerçevesinde do-
ğaçlama veya bestelerle okunmuştur. Arapça ve Farsça bazı örnekleri
bulunsa da naat türündeki eserler genellikle Türkçe olarak kaleme
alınmıştır. Bu naatların güfteleri çoğunlukla mutasavvıf şairlerin şi-
irlerinden seçilmiş, nadiren de olsa düzyazı şekillerine rastlanmıştır.

BİLGİ KUTUCUĞU

Itri'den sonra dünyaya gelen ve musikimizin bir başka zirve ismi olan Hammamizade İsmail
Dede Efendi’nin Mevlevi Mukabelelerinde, Rast makamındaki bestesine bağlı kalmaksızın naatı,
âyinin makamında irticalen (doğaçlama) okuduğu rivayet edilmektedir. Onun dışında icra edi-
len mukabelelerin çoğunda naat, Hz. Mevlana'nın güfteleri ve ltri’nin bestesiyle rast makamında
okunmuştur.
Naatın güfteleri ve anlamları şöyledir:

Ya Hz. Mevlana Hakk Dost (Ey Allah'ın sevgilisi! Eşsiz yaratıcının elçisi
Ya Habîballah Resûl-i Hâlık-i Yektâ tüyi sensin. Allah'ın kulları arasından seçtiği, pak
Ber güzîn-i zülcelâl-i pâk ü bîhemtâ tüyi ve benzersiz olan sensin.)

Nâzenîn-i Hazret-i Hakk sadr u bedr-i kâinât (Cenabıhakk'ın nazlısı, kâinatın mükemmeli
Nûr-i çeşm-i enbiyâ çeşm-i çerâğ-ı mâ tüyi ve önde geleni sensin. Peygamberlerin gözü-
nün nuru, bizim gözlerimizin ışığı sensin.)

Der şeb-i Mi'râc bûde Cebreîl ender rikab (Miraç gecesi Cebrail ile beraber dokuz kat ye-
Pâ nihâde ber ser-i nüh künbed-i hadrâ tüyi şil kubbenin üstüne ayak basan sensin.)

Yâ Resûlallah tü dânî ümmetânet âcizend Ey Allah'ın resulü! Biliyorsun ki ümmetlerin
Rehnümâ-yi âcizân-i bîser ü bîpâ tüyi acizdir. Başsız ayaksız acizlerin yol göstericisi
sensin.)

Serv-i bustân-ı risâlet nevbahâr-ı ma'rifet (Peygamberlik bahçesinin selvisi, marifet dün-
Gülbun-i bâğ-ı şerîat sünbül-i bâlâ tüyi yasının ilkbaharı, şeriat bağının gül fidanı,
yüce sümbülü sensin.)

Şems-i Tebrîzî ki dâred Na't-i Peygamber ziber (Peygamberlik bahçesinin selvisi, marifet dün-
Mustafâ vü müctebâ ân Seyyid-i âlâ tüyi yasının ilkbaharı, şeriat bağının gül fidanı,
yüce sümbülü sensin.)

Kaynak: Mehmet Gönül, Rast Na't-ı Mevlânâ ve Tahlîli, Gazi Üniversitesi Türk Müziği Devlet
Konservatuvarı, S:19, s.164, Ankara, 2012.

113