Page 14 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

KİTABIN TANITIMI

1. ÜNİTE
TÜRK İSLAM
MUSİKİSİ

ÜNİTE KONULARI
1.TÜRK İSLAM MUSİKİSİ
1.1. Dinî Musiki Kavramı
ÜNİTE ÜNİTE 1.2. Musikinin Önemi
1.3. İslam Dininde Musikinin Yeri ve Önemi
TANITIMI İÇERİĞİ 1.4. İslam Ülkelerinde İlk Musikişinaslar
KAREKODU KAREKODU
1. KAVRAMLAR
Musiki Terennüm
Dinî musiki Muganni
14 14 15 15
Ünitenin adını belirtir.

Ünite Tanıtım Karekodu

Ünitenin numarasını belirtir. Ünite Karekodu

BİLGİ KUTUCUĞU ÜNİTE HAZIRLIK SORULARI
1.Türk İslam musikisi hakkında neler biliyorsunuz? Kendi müzik yaşantınızdan yola çıkarak bir
Türk edebiyatındaki kaside nazım şeklinin kullanımı XIII. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bu Türk musikisi tanımı yapınız. Yaptığınız tanımları sınıf arkadaşlarınız ile paylaşarak ortak
dönemde Mevlâna'nın yazdığı 300'e yakın kaside bulunmaktadır. Bu kasideler, şairin tevhit ve noktaları belirleyiniz.
münacat türlerinde yazılmıştır. Mevlâna'nın eserleri Farsça olmasına rağmen Türk edebiyatı ve 2. Günlük hayatınızda dinî musiki ile nerelerde karşılaşabilirsiniz? Dini musikiye neler örnek
şairlerimiz üzerinde büyük bir etki bırakmıştır. gösterilebilir?
3. Türk İslam musikisi musikişinaslarına örnekler veriniz.
4.2.3. Durak Formu 1.1. DİNÎ MUSİKİ KAVRAMI
Tekkelerde icra edilen zikirlerde zikre ara verildiğinde zakir- Musiki, her çağda ve kültürde toplumların
ler tarafından musiki eşliğinde okunan bölümlere durak adı verilir. gereksinimlerinden doğan bir üslup ve anlatım
Mevlevilik dışındaki tarikatların çoğunda zikrin birinci bölümünü yolu olmuştur. Bu sayede toplumların kendine
teşkil eden kelimeitevhidin ardından "ismicelal" zikrine geçilmeden özgü zevk ve kültür farklılıklarını yansıtan önem-
önce bir veya iki zakir tarafından durak okunur. Duraklar mutasavvıf
şairlerin Türkçe şiirlerinden seçilir. Durak evferi usulünde her ma- li bir araç hâline gelmiştir. Bireysel ve toplumsal
kültürü yansıtan musiki; kültürel özellikleri ku-
kamdan bestelenir. Mevlevi ayinlerinin en başında okunan güftesi şaktan kuşağa aktarır, kültürler arası ilişkileri
Mevlâna'ya ait olan duraklara "cumhur durak" denir. güçlendirip zenginleştirir ve geliştirir. Birey, mu-
Duraklar daha çok Allah'ın yüceliği, kudreti, sıfatları gibi konu- siki sayesinde kendi kültürünü ve geleneklerini
ları işler. Durak güftelerinde genellikle dört mısralık manzumeler tanır; vatan, ulus ve bayrak sevgisini pekiştirir.
tercih edilir. Bu manzumelerin sadece birinci ve üçüncü mısraları
farklı nağmelere sahiptir. İkinci ve dördüncü mısralar birinci mısra- Görsel 1.1 Dinî musiki kavramı, ilahi duygu ve düşün-
nın bestesiyle okunur; üçüncü mısra ise eserin meyanını teşkil eder. Dinî musiki icrası (Temsili) celerin belirli formlarda müzik eşliğinde söylenmesi olarak tanım-
Terennüm olmayan duraklarda bazı yerlere "Hak dost, dost, ah, hu, lanabilir. Dinler tarihine bakıldığında davul, çan ve insan sesi başta
ya Hak" gibi terennümler yerleştirilir. İlahilerde olduğu gibi durak- olmak üzere farklı birçok çalgı aletinin çağrı aracı olarak kullanıldığı
Görsel 4.6 larda da içinde bulunulan ayın özelliklerine uygun güfteler seçilir. ve ibadetler sırasında kutsal sözlerin musikiyle terennüm¹ edildiği
Hüseyin Sadettin Arel Örneğin muharremde Hz. Hüseyin ve ehlibeyt sevgisini konu alan görülmektedir. Bu uygulamalar zamanla dinlerin özelinde zengin-
eserler seçilirken rebiyülevvel ve rebiyülahir aylarında Hz. Muham- leşerek belirli formlara kavuşmuş ve dinlere ait köklü musiki kül-
med’in doğumunu konu alan eserler seçilir. türleri ortaya çıkmıştır (Görsel 1.1).Bu köklü musiki kültürlerinden
Cumhuriyet döneminde tekkelerin kapatılmasıyla bu gelenek biri de İslam musikisidir. İslam dininde musiki; ilk olarak Kur’an-ı
yeni eserlerle bir süre daha devam etmiştir. Hüseyin Sadettin Arel Kerim tilaveti² (Görsel 1.2), ezan-ı Muhammedi ve ilahi duyguları
bu dönemde bestelediği 108 adet durakla özel bir konumda yer al- ifade etmek amacıyla söylenen sözlerin musikiyle terennüm edilmesi
maktadır (Görsel 4.6). ile ortaya çıkmıştır. İslam ile tanışan birçok toplum, kültür ve sanat
Durak okumak özel bir üslup ve maharet gerektirir. Bu nedenle anlayışına İslami değerleri katmış ve bu toplumlarda İslam musikisi
zenginleşerek günümüzdeki şeklini almıştır.
dinî musiki icracısı olarak durak okumakla ün kazanmış musikişi-
naslar bulunmaktadır. Bu musikişinaslar arasında Mutafzade Ah- İslam musikisi kültürüne en çok katkı sağlayan toplumlardan
med Efendi, Behlül Efendi ve "Durakçı" lakabıyla tanınan Hacı Nafiz biri Türk toplumudur. Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra cami
Bey gibi ünlü isimler yer almaktadır. ve tekkelerde icra edilen musiki form, ritmik yapı ve sistem bakı-
mından giderek zenginleşmiş; böylelikle Mevlevi ayini, miraciye,
durak, tesbih, tevşih gibi nitelikli eserler ortaya çıkmıştır. Ortaya
çıkan bu eserler, Türk musikisinin en hassas eserlerindendir ve icra
Görsel 1.2 bakımından ustalık gerektirirler. Dinî musiki türleri içerisinde yer
Kur'an-ı Kerim tilaveti (Temsili) alan Türk İslam musikisi; form, usul ve repertuvarı³ bakımından
oldukça zengin bir birikime sahiptir.
110 14
Kazanım ile ilgili bilgileri Öğrencinin konu ile ilgili farklı
gösterir. kaynakları araştırıp tartışmasını Ünite başlarken hazırlık sorularıyla
amaçlayan bölümüdür. konuya ilgi çekilir.
12