Page 15 - TÜRK İSLAM MUSİKİSİ 12

Edebiyat özellikle de şiir, Mevlevi geleneğinin önemli bir bile- ARAŞTIRALIM
şeni olmuş ve İstanbul Mevlevihanelerinde yetişmiş birçok şair bu TARTIŞALIM
geleneği devam ettirmiştir. Şeyhülislam Bahai, Cevri, Şeyhülislam
Yahya, Fasih Ahmed Dede, Neşati Ahmed Dede, Müneccimbaşı Ah- Sütçüzade Hafız, Derviş Recep, Himmetzade Abdullah, Çalak Şeyh Ahmed, Hafız Kömür Efendi,
med Dede, Nayi Osman Dede, Receb Enis Dede, Nefi, Naili, Nedim, Derviş Ali Şirugani, Kazzas Hasan Çelebi, Kenzi Hasan, Küçük Müezzin Mehmed Efendi, Enfi Hasan
Sakıb Mustafa Dede, III. Selim ve Şeyh Galib gibi Osmanlı şiirinin Ağa, Vardakosta Ahmet Ağa, Hafız Şeyda Dede ve Abdürrahim Künhi Dede’nin hayatlarını araştırınız.
önde gelen isimleri Mevlevihane geleneği içinde yetişmiştir. Ayrı-
ca toplumun farklı kesimlerinden pek çok isim Mevlevihanelerde
şiir zevkini ve ilhamını bulmuştur. Esrar Dede, Hasan Nazif Dede, ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
Hâlet Efendi, Şeref Hanım, Leyla Hanım, Ziver Paşa, Nazım Paşa
gibi isimler Mevlevi çevrelerinde sanat ve şiir alanlarında eğitim
görmüş ve ilham bulmuştur (Görsel 4.10). Mevlevilik İslam dün- A. Aşağıdaki soruların cevaplarını altına yazınız.
yasında önemli bir kültürel ve manevi etki bırakmış, aynı zaman- 1. Tekkelerin genellikle büyük şehirlere ve kervan yolları üzerine inşa edilmesinin sebebi
da dünya genelinde saygı gören bir mistik geleneğe dönüşmüştür. sizce nedir?
................................................................................................................................................................
Görsel 4.10 ................................................................................................................................................................
Şeref Hanım'a ait şiir nüshası 2. Türk din musikisinde ilahi nasıl tanımlanmaktadır?
................................................................................................................................................................
OKUMA METNİ ................................................................................................................................................................
3. Dinî konuları işleyen kasideler hangi isimlerle anılmaktadır?
Mevlâna, tam adıyla Mevlâna Celaleddin Muhammed Rumi, ................................................................................................................................................................
30 Eylül 1207'de Belh şehrinde doğmuştur (Görsel 4.11). Babası ................................................................................................................................................................
Sultanü'l-Ulema Bahaeddin Veled önemli bir İslam alimi ve muta-
savvıftır. Ailesiyle birlikte Belh'den Anadolu'ya göç etmiş ve uzun 4. Mevlevilik ne zaman, kim tarafından kurulmuştur? Mevleviliğin temel prensibi nedir?
bir yolculuktan sonra 1229 yılında Konya'ya yerleşmiştir. Mevlâna ................................................................................................................................................................
ilk eğitimini babası Bahaeddin Veled'den almıştır. Daha sonra dö- ................................................................................................................................................................
nemin önemli alimlerinden fıkıh, tefsir, hadis, Arap dili ve edebiya- 5. Mevlevi ayinlerinde kullanılan usuller nelerdir?
tı gibi ilimleri öğrenerek tahsilini sürdürmüştür. Ayrıca tasavvufi ................................................................................................................................................................
bilgi ve hikmeti Muhyiddin ibnülarabi gibi büyük mutasavvıflar- ................................................................................................................................................................
dan edinmiştir. Babasının vefatının ardından Konya'daki medre-
selerde talebe yetiştirme görevini üstlenmiştir. Genç yaşlarda Kon-
ya’da dersler verdiği dönemde ilim ve irfana yönelen Celaleddin, B. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanlarına (D), yanlış olanlarına (Y) yazınız.
Allah’a duyduğu sevgi ve muhabbet nedeniyle Mevlâna ismiyle 1. (.....) Mevlevi ayinleri dört selamdan oluşur.
anılmaya başlanmıştır. "Rumi" ismi ise Anadolu'nun vilayeti olan 2. (.....) Bektaşilik, kökleri Orta Asya'nın Türkistan bölgesine uzanan ve öğretilerini Pir Hacı
Görsel 4.11 Konya'da yaşaması ve türbesinin burada olması sebebiyle, Rum Bektaş Veli'den alan bir tasavvuf geleneğidir.
Mevlana Celaleddin Rumi Diyarı olarak bilinen Anadolulu anlamına geldiği için verilmiştir. 3. (.....) Ahmet Yesevi’nin öğretileri evrensel sevgi, hoşgörü ve birlik anlayışına dayanmaktadır.
Mevlâna'nın 1244 yılında Şems Tebrizi ile karşılaşması haya-
tının dönüm noktası olmuştur. Mevlâna'nın hayatında derin bir 4. (.....) Bektaşi nefesleri genellikle 11’li ya da 8’li, 7’li, 5’li hece ölçüsü ile yazılır.
dönüşüme neden olan bu karşılaşma onun içsel dünyasını derinlemesine etkilemiştir. Şems Tebri- 5. (.....) Bektaşilik geleneğinde “ney”e büyük bir önem verilmiş ve uzun yıllar boyunca
zi'nin varlığı, Mevlâna'yı ilâhi aşkla yanıp tutuşturmuş; klasik tasavvufun ötesinde bir yolculuğa Bektaşiliğe mensup kişilerce kullanılmıştır.
çıkarmıştır. Bu dönemde Mevlâna zikirlerle, sema törenleriyle ve şiirleriyle içsel bir aydınlanma 6. (.....) Bektaşi musikisi örneklerinde genellikle hüseyni, uşşak, rast, karcığar, hicaz gibi basit
yaşamış; özellikle "Mesnevi" adlı eserini bu süreçte kaleme almıştır.
makamların kullanıldığı görülmektedir.
Mevlâna aşk, sevgi, birlik ve insanın Allah'a yönelişi konularında derin düşüncelerini şiirleri 7. (.....) Bektaşi geleneğinin şiirsel ve müziksel ifadesi olan deyiş, semahla birlikte genellikle
ve eserleri aracılığıyla ifade etmiştir. Onun eserleri sadece İslam dünyasında değil, dünya genelinde
saygı gören ve etkileyen yapıtlar olmuştur. bağlama eşliğinde ağır tempoda seslendirilen bir tür formdur.
120 139
Konuları destekleyen bilgilendirici Öğrencinin konu ile ilgili farklı kaynakları
metinleri gösterir. araştırıp tartışmasını amaçlayan bölümdür.
3.2.11.Muhammediye �����la����n���n���������������a��������n�����anla�la���n�����������l�n���n���aşla�an�
Muhammediyeler; peygamberlerin hayatını, yaratılışı, cen- �����������
neti, cehennemi, mahlûkatı, Âdem ve Havva’nın yaratılışını ve
yeryüzüne inmelerini konu alan manzum eserlerdir. Türk İslam
geleneğinde Muhammediyeler önemli bir yere sahiptir. 1449 yı-
lında Malkaralı Yazıcıoğlu Mehmet tarafından yazılan Muham-
mediye geniş halk kitleleri tarafından yüzyıllarca büyük bir ilgi
görmüştür (Görsel 3.13). Eserin uyak, redif ve diğer ahenk un-
surları açısından mükemmel olması kolayca ezberlenmesini ve
dinî toplantılarda okunmasını sağlamıştır. Evliya Çelebi Geli- ���������a�a�������������������l���n���������ayna�ı��lan�aşa�ı�a���şa��������
bolu, Ankara ve Amasya halkının Yazıcıoğlu Mehmet’e ait olan
Muhammediyeler ezbere okumakla tanındığını belirtmektedir. ������şl�ş��l���n��n���an�����yanlış�����l��ş����
Eser Anadolu ve Rumeli’nin yanı sıra Kırım, Kazan ve Başkurt
Türkleri arasında da oldukça yaygın şekilde okunmaktadır. !
Görsel 3.13 "
Yazıcıoğlu Mehmet'e ait Kitab-ı #$ % ! $& '
Muhammediye'den sayfa örneği (
ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
( ) " * + , -, ., !. $ $
/ ) 0$ " ! 1 ! 2
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını altına yazınız. $ $ / ! ! !
1. Tilavet nedir? Tilavet ile musiki kuralları arasında nasıl bir benzerlik vardır? 3 ! !$ $ $ 2 - , ! / )
................................................................................................................................................................... 444// 444// ! /
������n�n�anla������nl���n���������ş��ı�a�ılan�y����aşa�ı�a�����a��l����n��an��l����
2. Son mukaddes kitap olan Kur'an-ı Kerim'in musiki ile okunmasının insan üzerinde nasıl ����������l��l�����
etkileri vardır? Görüşlerinizi belirtiniz. 0 5
................................................................................................................................................................... "
! 0 5
3. Sala okunduğu yer ve zamana göre farklı isimlerle anılmaktadır. Bu sala türlerine örnekler !
veriniz. ( !
..................................................................................................................................................................
�����al����������y���alan��l������������l�n����������la�ına��laş�a�����n��a������������n���
4. Günümüzde mevlid formu Hz. Peygamber’in doğum gününde, mübarek gün ve gecelerde
mevlithanlar tarafından okunmaktadır. Sizce bu özel günlerde mevlit okunmasının
amaçları neler olabilir?
...................................................................................................................................................................
5. İslam alimlerinden Farabi, makamların insan üzerindeki tesiri konusunda çalışmalar
yapmıştır. Dini formlarda da musikiyi sıkça kullanan bir toplum olduğumuzu
düşündüğümüzde ezanın vakitlere göre farklı makamlarda okunmasının etkileri neler
olabilir? Açıklayınız.
...................................................................................................................................................................
87
Ünite sonu değerlendirilmesini gösterir. Dijital içerik karekodu ile bölüm ile alakalı
daha çok bilgiye erişilir.
13