Page 66 - BATI MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI 9

ÜNİTE 3
MÜZİKTE DİZİ VE TON

3.2. DO MAJÖR

DO MAJÖR

Tonalite (ton), bir diziye ismini veren karar sesinin dizideki diğer tüm sesleri ken­
dine çekme özelliği taşıdığı kurallar bütünüdür. Eserin yazıldığı tonaliteyi belirle­
yen ve eksen ses olarak da bilinen temel ses, dizinin birinci sesidir.

Do diyatonik dizisinin kuruluş düzeninde mi­fa ve si­do seslerinin arası yarım
aralık, diğer seslerin arası tam aralıklardan oluşmaktadır. Dizinin bu yapısı, sesle-
rin doğal tınlayışlarıyla ortaya çıkar ve iki temel ton olan majör ve minör dizilerin
kaynağını oluşturur.

Majör diziler iki tam, bir yarım, üç tam ve bir yarım aralık (1, 1, 1/2, 1, 1, 1, 1/2)
sırasına göre oluşan dizilerdir. Do dizisi de doğal yapısı gereği majör dizidir ve
aynı aralık yapısını barındırır. Piyanodaki beyaz tuşlardan oluşan do majör dizisi
temel majör dizi olarak kabul edilir. Do majör dizisinin sıralanışı piyano klavyesi
görseli (Görsel 3.1) üzerinde gösterilmiştir.

DO RE MI FA SOL LA SI DO

Görsel 3.1: Do majör dizisinin piyano klavyesindeki sıralanışı

Do majör dizisinde seslerin sıralanışı aşağıdaki gibidir:

1/2
1/2 w w
& w w w w
w w 1

1 1 1 1

Do majör dizisindeki tüm sesler, dizinin temel sesi olan “do” eksen sesine göre
konumlanır ve bulundukları dereceye göre durucu veya yürüyücü özellik taşır.

Bir majör dizide I, III, V ve VIII. dereceler durucu; II, IV, VI ve VII. dereceler
yürüyücüdür. Müzikal etki bakımından yürüyücü sesler, durucu seslere gitme
eğilimindedir. I ve III. derecenin (do ve mi) duruculuk etkileri daha belirgindir.
Dizinin V. derecesi (sol) ise duruculuk özelliği bakımından en zayıf sestir.

64