Page 14 - Gitar9_2021_kitap.indb

1. GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Hazırlık 1. Klasik gitar dışında bildiğiniz gitar türlerini sayınız.
Çalışması 2. Farklı gitar görsellerini bulup inceleyiniz.
3. Klasik gitar için yazılmış bir eserin notalarını sınıfa getirerek üzerindeki sem-
bolleri inceleyiniz.
4. Sizce tırnak, gitar çalmada etkili bir araç mıdır? Arkadaşlarınızla tartışınız.

1.1. GİTARIN TARİHSEL GELİŞİMİ

Bugün “klasik gitar” olarak adlandırılan çalgının tel sayısı, boyu, gövde ve
klavye ölçülerinin standart olarak belirlenmesi ve ortaya çıkması 1860’lı yılları
bulmuştur. Bir ses kutusuna bağlı bir sap (klavye) ve üzerine gerilmiş tellerin
bulunduğu çalgıların M.Ö. 1700’lü yıllara kadar dayandığı göz önünde bulun-
durulursa, gitar benzeri çalgıların uzun bir yapısal evrim geçirdiği söylenebilir.
Çalgıların sınıflandırılması konusunda bugüne kadar birçok çalışma yapılmıştır.
Kimi çalışmalar çalgıları, çalgıların yapısında kullanılan malzemeye göre, kimi-
leri çalgının çalınış biçimlerine göre, kimileri de akustik ve tınılarına göre sı-
nıflandırmıştır. 20. yüzyılın başında, dönemin önemli müzikologları Avusturyalı
Erich Moritz von Hornbostel (1877-1935) ve Alman Curt Sachs (1881-1959),
çalgıları ana ses kaynaklarına, titreşim ve ses rengi özelliklerine göre sınıflan-
dırmışlardır. Hornbostel-Sachs sınıflandırma sistemine göre tüm çalgılar dört
ana başlıkta toplanmaktadır:
1. İdyofonlar (Idiophones): Kendinden ses veren vurmalı çalgılardır. Örneğin;
simbal, üçgen, gong, kastanyet, glockenspiel vb. çalgılar bu gruba aittir.
2. Membrafonlar (Membranophones): Deri gerili vurma çalgılardır. Örneğin;
her tür davul, timpani, bongo vb. çalgılar bu gruba aittir.
3. Kordofonlar (Chordophones): Telli çalgılardır. Örneğin; gitar, lavta, arp, ke-
man, viyola, viyolonsel vb. çalgılar bu gruba aittir.

4. Aerofonlar (Aerophones): Havalı çalgılardır. Örneğin; trompet, klarnetler,
flütler vb. çalgılar bu gruba aittir.

Hornbostel-Sachs sistemine göre, yukarıda bulunan her ana başlığın alt ka-
tegorileri belirlenmiş ve çalgıların yapısal-tınısal özelliklerine, seslendirme bi-
çimlerine göre farklı alt gruplar oluşturulmuştur. Buna göre gitar, kordofonlar
sınıfında yer almaktadır. Kordofonlar, iki sabit nokta arasında gerilmiş bir ya da
daha fazla telin titreşimiyle ses üreten çalgılardır. Hornbostel ve Sachs, kordo-
fonları basit ve bileşik kordofonlar olmak üzere iki ana kategoriye ayırmış ve
gitarı bileşik kordofonlar kategorisinin saplı lavtalar alt grubunda tanımlamış-
lardır.

Saplı lavta olarak tanımlanan çalgılar ağaçtan yapılmış ses kutusu ve buna
bağlı bir kolu olan, üzerine tel gerilerek bu tellerin titreştirilmesi prensibiyle ça-
lınan çalgı ailesidir. Bu çalgıların bir diğer adı, “lut”tur.
Arapça “ud” olarak da bilinen lutun vatanı bütün Doğu coğrafyasıdır. Lut, eski
çağlarda kullanılan gitar tipi, uzun ve kısa saplı çalgılara verilen genel bir addır.
Bu çalgı, çeşitli kültürlere göre farklı uzunluk ve çizgileriyle dikkat çeker.

Gitar Çalmayı Öğrenmeye Giriş 12