Page 53 - ÇALGI EĞİTİMİ RİTİM 9

KUDÜM KUDÜM

Tablo 3.1: Çanak Ölçüleri

SES DERİNLİK ÇAP

Büyük Çanak Kalın (düm) 30-32 cm 15-16 cm

Küçük Çanak İnce (tek) 28-30 cm 14-15 cm

Bakır, tınladığında metalik bir ses yayar. Kudümde bu metalik sesi ortadan kaldırmak için
çanakların içi keçe ya da deri (kıtık) ile kaplanır. Bugün bu durumu ortadan kaldırmak için çanağı
ağaçtan yapılan, gövdesi dilimli (ut, tambur gövdesi gibi) kudümlerin kullanıldığı da görülmektedir.
(Görsel 3.6).

Gövdeyi oluşturan çanakların çok büyük
olmaması ve metalimsi donuk bir sese sahip olması
sebebiyle kudümde tınlama kısa sürelidir. Topluluk
içinde vuruşlar çok duyulmaz. İcracı içinden geldiği
gibi süslemeli usul (velvele) vurur. Bu sebeple çalgı
topluluklarında kudüm “usul çalgısı” olarak kullanılır.

Kudümde akort, seslendirilen makamın karar
ve üst güçlü seslerine göre yapılır. Büyük çanak
karar sesine, küçüğü ise üst güçlü sese ayarlanır.
(Düm ve tek arasında 4-5 ses fark olmalıdır.) Makam
Görsel 3.6: Kudüm
değiştiğinde çalgının akordu da değişir.
Çanaklar üzerine deri, ip ya da vidalı sistem ile gerilmektedir. İp, çanak üzerine açılan 19
delikten geçirilerek gerilir. Bu uygulama akort açısından çok önemlidir. Gerilen deri bir çember
yardımıyla sabitlenir. Vidalı sistemde deri, bir çembere sarılarak gerdirilir. Ardından deri çanak
ağzına yerleştirilir ve vidalı bir başka çember üzerine geçirilir. Vida ya da burgu yardımıyla deri
gerilerek akort edilir. Vidalı sistem yaygın olarak kullanılmaktadır.

Kudümün çalınabilmesi için “zahme” (çalgıç) kullanılır. Zahme, 23-25 cm uzunluğunda, ince
silindir şeklinde, gül bitkisi gibi orta yumuşaklıktaki ağaçlardan yapılır. Zahmenin uçları biraz kalın
ve yuvarlaktır. Kudümün çalındığı ortama göre zahme, uçlarına keçe sarılarak da kullanılır.

Okuma Metni

Cafer Açın, 1939 yılında Ankara’da doğdu.Sanat çalışmalarına küçük
yaşlarda başlayan Açın, 11 yaşında ilk minyatür enstrüman sergisini açtı.
Eğitimine Teknik Öğretmen Okulu’nun Enstrüman Yapım Bölümü’ne devam
etmiş, bölümün 1957 yılında Ankara Devlet Konservatuarı’na nakledilmesi
üzerine eğitimini orada tamamlamıştır. Öğrenimi süresince Christian Schertel,
Etienne Vatelot, Mithat Arman, Bahri Yakut, İbrahim Sakarya, M. Ragıb
Gazimihal gibi değerli hocalardan dersler aldı. Türk Folklorü üzerine uzun yıllar
araştırmalar yaparak birçok akademik çalışmaya imza atmış olan Açın, ayrıca
Türkiye’de ağaç gövdeli kudümü ilk yapan kişidir.

51