Page 54 - Çalgı Eğitimi Ritim 9

KUDÜM

Sıra Sizde 2

Farklı malzemelerden yapılmış kudüm ve zahme resimleri bularak, bu çalgıları bulacağınız bir
sunum hazırlayınız.

Okuma Metni

Mevlevihane yakınında bir düğün vardır ve eğlenmek için Kıptı takımı da gelmiştir. Bir ara
takımın çifte nağrası patladığından eğlencenin de tadı kaçar. Yakınlarda bulunan Mevlevihane’de
aynı çalgının bulunduğu bilindiğinden çalıcı gider ve kudümzenbaşına çalgısını biraz ödünç
vermesi için yalvarır. Çalıcı kudümü çifte nağra olarak belirttiğinden kudümzenbaşı sinirlenir.
Kudümzenbaşı çalgısını hem vermez hem de çalıcıyı azarlar ve şeyhe durumu açıklar. Şeyhin:
“Neşelerini kaçırmasaydın, verseydin.” demesi üzerine çalıcının kudûm-i şerîfe, çifte nağra
dediğini belirtir. Şeyh de karşılık olarak: “Zararı yok, varsın desin. O çalıcının eline düşerse çifte
nağra, senin eline geçerse kudûm-i şerîf olur.” der.

(Kaynak: SARI Ayhan (2012), Türk Müziği Çalgıları, İstanbul: Nota Yayıncılık.)

3.2. KUDÜM VE RİTİM

Türk müziğinde kullanılan usullerin vurguları, zaman birimlerinin daha küçük parçalara
bölünmesi ile artırılarak velveleli şekilli kalıpları yapılmış ve bunlar da tıpkı usul kalıpları gibi
saptanmıştır. Buradaki amaç Mevlevi tekkelerindeki mıtrıplarda birden fazla kudüm çalındığı için
birlik, beraberlik ve ahengi sağlamaktır.

3.2.1. Kudümün Çalınışı

Kudüm, oturularak ya da ayakta çalınabilir. Oturularak çalınacak ise çalgı ortalanarak
oturulmalıdır. En rahat çalım şekli ve doğru tonlama için kudümzen, kudümle arasındaki mesafeyi
kendisine göre ayarlamalıdır. Çok yakın ya da çok uzak olması kudümü çalmada sorun yaratır. Ayrıca
çalgının yerle temasının kesilmesi ve sabit durması için simit denilen daireler kullanılır. Bu daireler
ağaç ya da metal olabilir. Dairelerin kaymasını önlemek için dairelerin üzeri keçe ya da deriyle kaplanır.
Eğer ayakta çalınacak ise kişinin boyuna uygun şekilde kesilmiş, birbirine ortadan bağlanmış, ince
kamış ya da silindir çubuktan oluşan sehpalar kullanılır (Görsel 3.7 ve Görsel 3.8).

Kudüm icrasında sağ elle tutulan zahme ile sağ kudüme düm, dü, sol kudüme te, tek; sol elle
tutulan zahme ile sol kudüme tek, te, ke, ka darpları ve sağ-sol eldeki zahmelerin ikisiyle birden hek
darbı (Ta-hek darbının yerine yalnızca hek kullanılır.) vurulur. Ana usuller vurulurken sağ el hiçbir
zaman sol kudüme gitmediği gibi sol el de hiçbir zaman sağ kudüme gitmez. Kudüm çalınırken
zahmelerin yukarı fazla kaldırılmamasına dikkat edilmelidir.

52