Page 52 - ÇALGI EĞİTİMİ RİTİM 9

KUDÜM KUDÜM

3.1.2. Kudümün Türk Müziğindeki Yeri

Kudüm ya da benzeri çalgıların çok eski dönemlerden beri kullanıldığı görülmektedir.
Hatta nakkarenin Hz. Muhammed ve Hz. Âişe’nin düğünlerinde kullanıldığı da bazı kaynaklarda
geçmektedir. Asya’da ise kudümün büyüğü olan kös ve benzeri çalgıların daha da eski dönemlerde
kullanıldığı görülmektedir.

Türklerde kudümün Mevlana zamanında kullanılmaya başlandığı sanılmaktadır. Bazı
kaynaklarda Hz. Mevlana’nın kuyumcu esnafının önünden geçerken kulağına gelen karşılıklı çekiç
seslerinden etkilendiği ve günün geriye kalan kısmını sema ederek geçirdiği söylenmektedir. Bu
olaydan sonra kudüm ortaya çıkmıştır. Ayrıca XV. yüzyıldan önce mehterhanenin isminin “nakkarhane”
olduğu ve kudümün mehter içerisinde de bu dönemlerde kullanılmaya başlandığı görülmektedir.
Özellikle dinî müzikte kullanılan kudüm, Mevlevi tekkelerinde de yaygın olarak kullanılan bir
çalgıdır. Ayrıca din dışı müzik yapan topluluklarda da ana ritim çalgısı olarak kullanılmıştır. Bugün
ise tasavvuf ve Türk sanat müziği icra eden Türk müziği korolarında kullanılmaktadır. Ayrıca Türk
müziği konservatuarlarında da ders olarak okutulmaktadır.

Bilgi Notu

Kudümün tekli olan, genellikle bele
bağlanarak ve Rıfai tekkelerinde kullanılan bir
çeşidi daha vardır fakat bugün kullanılmamaktadır
(Görsel 3.5).

Görsel 3.5: Kaplumbağa Terbiyecisi

Kaplumbağa Terbiyecisi-Osman Hamdi Bey (Resimde bulunan kaplumbağa terbiyecisinin sırtında
tek çanaklı kudüm görülmektedir.)

3.1.3. Kudümün Fiziki Yapısı

Kudüm, yan yana konulmuş bakırdan yapılan çift çanaktan oluşur. Eski yıllarda kudümün
yapıldığı bakırın içine az miktar da altın karıştırıldığı bilinmektedir. Bugün ise pirinç ve azda olsa
ağaçtan yapılanları da bulunmaktadır. Üzerlerine deve ya da keçi derisi gerilen çanakların biri,
diğerine göre daha büyüktür. Bundan dolayı çanakların tınıları farklıdır. Büyük çanaktan kalın olan
“düm” sesi, küçük olandan ise ince olan “tek” sesi duyulmaktadır (Tablo 1).

50