Page 70 - TİYATRO TARİHİ 9

3.1.4.1. Ars Poetika’ya Göre Tiyatro Unsurları
Horatius bu eserinde önceliği sanat eserinin okur ve seyirci üzerindeki etkisine ayırmıştır. Yazar her şeyden önce
bu etkiyi yaratacak tekniği geliştirmelidir. Bu nedenle sanatçının kişiye ve topluma faydalı olabilmesi için ne
gibi yöntemler izlemesi gerektiğini klasik Yunan başyapıtlarından aldığı örneklerle açıklamıştır. Ona göre sanat
hem zevk vermeli hem öğretici olmalı hem de duygulandırmalıdır. Bu bakımdan iyi yazmanın tekniğini hitabet
sanatı öğretir gibi açıklar. Ona göre ustaca yazılmış tragedya ya da şiir, içinde yazıldığı ortama has değerleri
içermelidir. Tiyatro unsurları da bu ilkelere göre belirlenir.

Şiir Yazarlığı
Eser yazacak olan kişi, bilgi donanımına uygun bir konu seçmelidir. Homeros’un yazım tarzı en ideal yazım
tarzıdır. O hangi ölçü ile şiir yazılabileceğini göstermiştir. Homeros; krallar, komutanlar, kederli savaşlar gibi kişi
ve olayların şiir dili ile nasıl yazılacağını örneklemiştir.

Eser yazılırken ya gelenek takip edilmeli ya da tutarlı bir kompozisyon yaratılmalıdır. Daha önce denenmemiş
konular ele alınabilir. Ancak bunu yaparken karakterler kendi içlerinde baştan sona tutarlı çizilmelidir. Yine de
daha önce ele alınmamış, bilinmeyen bir konu seçmektense Homeros’un ve diğer şairlerin destan şiirlerini
örnek almak daha güvenli bir yoldur. Yunan oyun metinleri örnekleri üzerinden çalışmak gerekir.

Karakterin inandırıcılığı konusuna dikkat edilmelidir. Seyircinin bir oyunu başından sonuna kadar izlemesini
isteyen bir yazar; ele alacağı her karakteri gelenek ve göreneklerine, yaşına, tipine uygun özelliklerle çizmelidir.
Genç bir oyuncuya yaşlı rolleri ya da yaşlı bir oyuncuya yetişkin rolleri verilmemelidir.

Eser eleştirisi gerekli ve önemlidir. Şair açık sözlü eleştiriye ihtiyaç duyar. Zira eleştirmenin de yazında yeri vardır.
Para kazanmak için şiir yazan şair, ne dediği belirsiz, anlamı kapalı sözlerdeki kusurları görecek ve değişmesi
gereken dizeleri gösterecek açık sözlü eleştirilere her zaman ihtiyaç duyar. Bu yüzden şairler ve yazarlar tarafsız
eleştiriden yana olmalıdır.
Olay ve Kişiler
Bir oyun yazılırken yalın kurgulanmış tek olay dizisi kullanılmalıdır. Antik Yunan dram sanatı geleneğinden
öğrenilen ilkeler uygulanmalıdır. Oyun metinleri beş perde olmalı ve olay örgüsü çok kısa ya da uzun nitelikte
olmamalıdır. Çözülmesi gereken bir düğüm belirmedikçe tanrısal figürler oyuna dâhil edilmemelidir. Bir oyunda
kurmaca olayların gerçeğe yakın olması gerekir.

Sahneleme
Sahne oyunlarının niteliği konusuna da özenle yaklaşılmalıdır. Sahnede ya bir olay oynanır ya da sahnelenenler
anlatılır. Kulaktan duyulan ve bir anlatıcı marifetiyle haber verilen olaylar seyirciyi daha az etkiler. Sahne
üzerinde seyircinin gözü önünde canlandırılan olaylar ise seyirciyi daha çok etkiler. Yine de sahne arkasında
geçmesi gereken vurma veya yaralama gibi olaylar, sahne arkasında geçmeli ve bir anlatıcı marifetiyle seyirciye
anlatılmalıdır. Çarpıcı sahneler sahne önüne taşınmamalıdır.

Tragedyada Şiir ve Komedya
Tragedya ve komedya türleri arasında tanımlanmış ayrımlar ile eserlerin karakterleri korunmalıdır. Komik içeriğe
sahip bir olay trajik dizelerle işlenmemelidir.

Tragedya yüce ve ağırbaşlı bir türdür. Tragedyalar arasında sergilenen satir draması komedya gibi güldürü
içerikli olsa da komedyadan çok daha bayağıdır. Tragedyanın üslubundan ayrılmamak gerekir.

Dramada iambus (yambus) ölçüsüne dikkat edilmelidir. MÖ VII. yüzyılda yaşamış olan Antik Yunanlı iambus şairi
Archilochus (Arkilokus); halkın gürültüsünü bastıran, oyunun oynanmasını sağlayan, komedya ile tragedyada
karşılıklı konuşmaya uygun olan bir ölçü yaratmıştır. Onun ürettiği iambus ölçüsü örnek alınmalıdır.

68 3. ÜNİTE