Page 218 - Konu Özetleri AYT Fizik

ATOMUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE BOHR ATOM TEORİSİ

3. Atomun Elektronlar ile Uyarılması
Atom elektronlarla bombardıman edildiklerinde atomun elektronları ile atom üzerine gönderilen elektronlar arasında et-
kileşim olabilir. Bu etkileşim sonucunda atomun elektronları bir üst enerji seviyesine çıkarsa atom uyarılır. Ancak atomu
elektronlarla uyarmanın şartları vardır.
• Temel halde bulunan elektron, yeterli enerjiyi aldığında 2., 3., 4. enerji seviyelerine çıkabilir.
• Atom üzerine gönderilen elektron enerjisinin bir kısmını atoma aktardıktan sonra kalan enerjisi ile yoluna devam eder.
Kalan enerji yeterliyse başka bir atoma ait elektronları da uyarabilir. Örneğin 11 eV enerjili elektronların hidrojen atomu
ile etkileştiğinde elektronlar, 11 eV’luk enerji ya da 11 - 10,20 = 0,80 eV’luk enerji ile atomdan uzaklaşır.
• Çarpışma sonucunda uyarılan bir elektron, üst enerji seviyesindeyken başka bir elektron ile 2. defa uyarılmaz.
• Elektronlarla atom iyonlaştırılmak istenildiğinde atomun iyonlaşma enerjisine eşit veya daha büyük enerjili elektronlar
gönderilir. İyonlaşmada atom uyarılmıştır ama elektron bir alt enerji seviyesine inemeyeceğinden ışıma olmaz.
Örneğin 15 eV enerji ile temel haldeki elektrona çarpan bir elektron enerjisin 13,60 eV’luk kısmı ile elektronu iyonlaştırır ve
kalan 1,40 eV’luk enerji ise elektronun kinetik enerjisidir.
Atomun Enerji Çarpışmadan
Seviyeleri Sonra
Çarpışmadan
Önce Elektronun enerjisi, atomu 1. uyarılma düzeyine çıkaracak ener-
jiden küçük olduğundan, esnek çarpışma yaparak aynı enerjiyle
gider ve atom uyarılmadığı için ışıma olmaz.
Elektron

Atomun Enerjisi
Elektron

Çarpışmadan
Atomun Enerji Sonra
Seviyeleri
Çarpışmadan
Önce Elektronun enerjisi, 1. uyarılma enerjisinden daha büyük olduğun-
dan atom elektrondan 2. enerji düzeyine çıkmak için gerekli ener-
Elektron jiyi soğurur ve elektron geri kalan enerjiyle yoluna devam eder. Bu
çarpışma esnek olmayan çarpışmadır.

Atomun Enerjisi
Elektron

Atomun Enerji
Seviyeleri

Uyarılmış atom temel hale dönerken, enerji düzeyleri arasındaki
farka eşit enerjili foton salar.
Foton

Atomun Enerjisi

4. Atomun Fotonlarla Uyarılması
Atom üzerine gönderilen fotonun enerjisi, atomun uyarılma enerjilerinden birine eşit ise uyarır, eşit değilse uyarmaz.
Bir foton, atomdan ancak bir elektron koparabilir. Yani bir foton enerjisini 2 veya daha fazla elektrona aktaramaz.
Çünkü fotonun enerjisi bölünmez ve tüm enerjisi etkileştiği elektron tarafından soğurulur.

218 MEBİ KONU ÖZETLERİ FİZİK - AYT