Page 265 - Konu Özetleri AYT Fizik

FIZIK

KONU MODERN FIZIĞIN TEKNOLOJIDEKI UYGULAMALARI
ÖZETİ
AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT AYT

YARI ILETKEN TEKNOLOJISI
YARI ILETKEN MADDELERIN ÖZELLIKLERI
Üzerinden elektrik akımının geçişine izin veren maddelere iletken maddeler, elektrik akımının geçişine izin vermeyen mad-
delere ise yalıtkan maddeler denir. Üzerinden geçen elektrik akımına karşı gösterdiği direnç iletken ve yalıtkanlar arasında
olan maddelere yarı iletken maddeler denir.
Yarı iletkenler, normal şartlar altında yalıtkan maddelerdir. Yarı iletkenler dışarıdan ısı, ışık, manyetik etki veya gerilim
altında bırakıldıklarında iletken hâle geçebilmektedir ve dış etki kaldırıldığında tekrar yalıtkan hâle dönmektedir.
Yarı iletkenler, doğada basit hâlde bulunabildiği gibi bileşik olarak laboratuvarlarda da üretilebilmektedir. Germanyum
(Ge), silisyum (Si), selenyum (Se), bakır oksit (CuO), galyum arsenit (GaAs), indiyum fosfor (InP), kurşun sülfür (PbS)
sıklıkla kullanılan basit ve bileşik hâldeki yarı iletkenlere örnek gösterilebilir.

Si Ge

Silisyum atom modeli Germanyum atom modeli

• Yarı iletkenlerin elektron diziliminde, son yörüngelerinde (valans yörüngeleri) 4 elektron bulunmaktadır.
• Yarı iletkenler, son yörüngelerindeki 4 elektronu 8 elektrona tamamlama eğilimindedir.
Bu nedenle yarı iletkenler, kovalent bağ ile son yörüngelerindeki elektron sayısını 8 elektrona tamamlar. Elektronik sis-
temlerde en çok silisyum ve germanyum yarı iletkenleri kullanılmaktadır. Silisyum ve germanyum saf hâlde kullanılmaz.
Silisyum ve germanyum başka maddelerle katkılanarak N tipi ve P tipi yarı iletken maddeler elde edilmektedir.

N tipi(negatif) yarı iletken maddeler
Silisyum veya germanyumun arsenik(veya bizmut, fosfor, antimon) gibi son yörüngesinde 5 elektron bulunan bir madde ile
katkılanması sonucu oluşturulan kovalent bağda 1 elektronun serbest kalması ile elde edilmektedir.
N tipi yarı iletkenin oluşumunda kullanılan katkı maddeleri elektron çoğalmasına neden olduğundan bunlara verici (donör)
denir.

P tipi (pozitif) yarı iletken maddeler
Silisyum veya germanyumun indiyum (veya galyum, bor, alüminyum) gibi son yörüngesinde 3 elektron bulunan bir madde ile
katkılanması sonucu oluşturulan kovalent bağda meydana gelen oyuğun (boşluğun) elektron almak istemesi ile elde edilir.
P tipi yarı iletkenin oluşumunda kullanılan maddeler elektron azalmasına neden olduklarından bunlara alıcı (akseptör)
adı verilir.
YARI ILETKENLERIN ÖZELLIKLERI:
• İletkenlik bakımından iletken ve yalıtkanlar arasındadır.
• Normal hâldeyken yalıtkandır.
• Isı, ışık ve manyetik etki altında gerilim uygulandığında geçici iletkenlik özelliği kazanır.
• Tabiatta bulunduğu gibi laboratuvar ortamında da bileşik olarak elde edilebilir.
• Kristal yapıya sahiptir. Atomları kübik kafes sistemine uygun belirli bir düzende sıralanmıştır.

FIZIK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 265