Page 33 - Konu Özetleri AYT Mantık

KAVRAMLAR ARASI İLİŞKİLER - TANIM

İlinti İle İlgili Tanım
Bir kavramın ilintilerini belirterek yapılan tanımdır.

HATIRLAYALIM
İlinti, farklı türlerde bulunabilen ortak özelliklerdir.
Kavramın nitelikleriyle ilgilidir ancak sadece o kavrama ilişkin bir nitelik değil, onun ilintisidir.

Örnek:
Sincap kış uykusuna yatan bir hayvandır.

TANIMLANANA GÖRE TANIM ÇEŞİTLERİ
Ad Tanımları
Nesnesi olmayan (sadece neliği olan), yalnızca bizim zihnimizde varlık gösteren ve uzlaşımla koyduğumuz adların tanım-
larıdır.

HATIRLAYALIM

Nelik, genel bir kavramın yalnızca zihindeki bireylerinin dikkate alınması ve düşünülmesidir.

TANIMIN KOŞULLARI
1) Tanım tam olmalıdır. Yani tanımlanan kavramın bütün bireylerini kapsayıp ona ait olmayanları dışarıda bırakmalıdır.
“Arı bal yapan hayvandır.” tam tanımdır.
2) Tanım açık olmalıdır. Bir kavramın tanımı, açıklanmaya muhtaç başka bir kavramla yapılmamalıdır. Örneğin “Çiçek
hoş kokulu bir varlıktır.” açıklamasında hoş kokulu olma özelliğinin anlamı net değildir, muğlak ve açıklanmaya muhtaç
olduğundan tanım açık değildir.
3) Tanımda kısırdöngü olmamalıdır. Örneğin “İyi davranış yapılması beklenen, istenendir.” tanımı yapıldıktan sonra
“Yapılması beklenen, istenen davranış iyidir.” açıklaması kısır döngüdür.
4) Tanımlanan bir özne ile tanımlayan bir yüklemden oluşmalıdır. Bu ikisi arasında çelişik ifadeler bulunmamalıdır.
Örneğin “İnsan omurgalıdır.”
5) Tanımda anlatılmak istenen ne çok uzun ne de çok kısa olmalıdır.
“İnsan varlıktır.” Çok kısadır.
“İnsan karşılaştırmalar yapan, ayırma, birleştirme, bağlantıları ve biçimleri kavrama yetisine sahip yani düşünen bir varlık-
tır.” Karşılaştırmalar yapan, ayırma, birleştirme, bağlantıları ve biçimleri kavrama yetisine sahip olma düşünme kavramıyla
açıklanabileceğinden çok uzun bir tanımdır.
“İnsan düşünen varlıktır.” olması gereken uzunlukta bir tanımdır.

TANIMLANAMAZLAR
Duyumlar- Kişinin duyular yoluyla elde ettiği izlenimler tanımlanamaz.
Örnek: Daha önce ananas meyvesinin tadına bakmayan birine bu tat tanım yoluyla anlatılamaz.
Duygular- Belirli nesne, olay veya bireylerin insanın iç dünyasında uyandırdığı izlenimler tanımlanamaz.
Örnek: Aşk kişiye özgü bir deneyim olarak herkesin iç dünyasında farklı şekilde anlamlandırılabilir bir şeydir. Aşk duygu-
sunu yaşamamış birine bunu tanım yoluyla anlatmak mümkün değildir.
Üstün Cinsler- Cins olup tür olamayanların tanımı yapılamaz.
Örnek: Yokluk, varlık, Tanrı vb. kavramların tanımı yapılamaz.

MANTIK - AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 33