Page 10 - Konu Özetleri AYT Sosyoloji

SOSYOLOJİYİ TANIYALIM

SOSYOLOJİDE ÖNE ÇIKAN BAZI KURAMLAR (TEORİLER)

DİKKAT

Bu kuramlar toplumun yorumlanışında farklı bakış açıları sunar, kendine özgü kavramlar ve olgularla açıklamalarını
yapar.
Her sosyolojik kuram, toplumu anlama ve açıklama girişimi olarak birbiriyle ilişkili ve kendi içinde tutarlı bir dizi önermeden
oluşur. Başlıca sosyolojik kuramlar şunlardır:

İşlevselci Kuram

İşlevselci kuram toplumsal yapıların işlevselliğine odaklanmış bir kuramdır. İlk olarak Emile Durkheim’ın çalışmalarıyla
şekillenmiştir. Bu kuram; toplumun farklı parçalarının, ortaya bir düzen çıkartmak için birlikte çalıştıkları sistemi benimser.
Buna göre sosyoloji, parçaların toplumla olan ilişkilerini incelemelidir.
İşlevselci kurama göre toplum kendi varlığını devam ettirebilmek için beraber işleyen, birbirine bağımlı birimlerden oluşur.
Parça-bütün ilişkisi bu kuramda temel öneme sahiptir. Toplumdaki tüm parçalar düzen ve denge sağlayan mekanizma
görevi görürler. Ayrıca toplumu meydana getiren her öge, bir ihtiyacı karşılamak zorundadır. Bu da “işlevsel zorunluluklar”
olarak tanımlanır. Bu kurama göre belirli yapılar işlevselse bu yapıların muhafaza edilmesi gerekmektedir. Toplumsal dü-
zene ulaşmaya çalışıldığı için ani değişimler, sapma ve gerginlikler bu kuramda arzu edilmez. Toplumsal değişme ancak
kontrollü bir şekilde meydana gelmelidir.
Çatışma Kuramları
Çatışma teorileri, toplumu içindeki farklı gruplar arasındaki eşitsizliklere odaklanarak inceler. Toplumu oluşturan gruplar
arasındaki rekabetten kaynaklanan çıkar çelişkisini ele alan, çatışmanın toplumun gelişimi açısından önemli bir yeri oldu-
ğunu dile getiren teoridir. Toplumların genel yapısını çözümleyen bir yaklaşım olarak, işlevselciliğe karşı oluşturulmuştur.
Çünkü çatışma kuramları, işlevselci kuramı değişime kapalı ve fazla muhafazakâr bulduğu için eleştirir.
Çatışma kuramları Karl Marx (Karl Marks) ve Max Weber’in (Maks Viber) görüşlerine dayanır. Marx, toplumu toplumsal
sınıflar arasındaki eşitsizlik temelinde açıklamıştır. Ona göre toplumların tarihi, sınıf çatışmalarının tarihidir. Max Weber
ise çeşitli iktidar kaynakları temelinde bireyler ve topluluklar arasındaki çıkar çatışmaları üzerinde durmuştur. Bu görüşler
çatışma kuramlarının genel perspektifini anlamak açısından önemlidir.

DİKKAT

Bu kurama göre çatışmalardan doğan hareket değişimin motorudur.

Sembolik Etkileşimcilik Kuramı

Bu kuram makro yani büyük ölçekli toplumsal yapılar yerine insan eylemine odaklanan ve toplumu mikro yani küçük ölçekli
yönden inceleyen bir kuramdır. Bireylerin yüz yüze tekrar eden anlamlı etkileşimleri yoluyla toplumun yaratıldığını ve in-
san davranışının bu etkileşimlere odaklanarak açıklanabileceğini savunan kuramsal yaklaşımdır. George Herbert Mead’in
(Corc Hörbırt Miid) öncülüğünü yaptığı sembolik etkileşimcilik kuramı, adından da anlaşılacağı üzere sembollere vurgu
yapar.

Sembolik etkileşimci kuram, toplumsal düzen ve toplumsal değişim kavramlarını küçük parçadan büyük parçaya giderek
açıklar. Toplumu bireylerin günlük etkileşimlerinin ürünü olarak görür. Bu kurama göre, insan ilişkilerinin temelinde bir
semboller bütünü olan dil vardır. Ortak dil sayesinde ortak düşünce ve davranışlar gelişir.

10 MEBİ KONU ÖZETLERİ SOSYOLOJİ - AYT