Page 109 - Konu Özetleri AYT Tarih

SARAY VE ŞEHİR KÜLTÜRÜ-GELENEKLER IŞIĞINDA DEVLET İDARESİ

GELENEKLER IŞIĞINDA DEVLET İDARESİ

• İslamiyet öncesi dönemden bu yana gelen Türk devlet geleneğinde, devlet hanedanın ortak mülkiyetindeydi.
• Bu anlayış İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki ülüş sisteminden (pay) kaynaklanmaktadır. ‘’Devlet hanedanın ortak
malıdır’’ anlayışı, Türk devletlerinde taht kavgalarına sebep olduğu için devletler kısa ömürlü olmuştur.

• Osmanlı devleti bu anlayışta düzenlemeler yaparak sistemin olumsuzluklarını gidermeye çalışmıştır.
• I. Murat döneminde, “Devlet padişah ve oğullarınındır.” anlayışı ön plana çıkmıştır.
• Fatih Sultan Mehmet döneminde ise, “devlet, padişahın malıdır” anlayışı ile tek hanedan özelliği daha da pekiştirilmiş-
tir.

• Fatih sultan Mehmet, hükümdarlığı zamanında çıkardığı teşkilat kanunnamesi ile yaptığı düzenlemelerle devleti mer-
keziyetçi bit yapıya kavuşturdu.
• Fatih kanunnamesi üç bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler; devlet teşkilatı ile ilgili kısım, protokol kuralları ile ilgili
kısım ve bazı suçların cezalarının düzenlenmesi ile ilgili bölümlerdir.
• Fatih Sultan Mehmet’in merkezi otoriteyi güçlendirmek için yaptığı bazı düzenlemeler şunlardır:

Osmanlı Şehzadeleri
• Osmanlı Devleti’nde geleceğin padişahı olan şehzadelerin eğitimine oldukça önem verilmekteydi.

• Şehzadeler, 4-5 yaşına geldikleri zaman Şehzadegân Mekteb’inde eğitime başlarlardı. Şehzadeler burada tarih, coğ-
rafya, Arapça, Farsça dersleri alırlardır. Ayrıca ok ve cirit atma ile ata binme eğitimlerini de bu süreçte tamamlarlardı.
• I. Murat döneminden itibaren şehzadeler, devlet işlerinde tecrübe kazanmaları için merkeze yakın olan sancaklara vali
olarak gönderilirlerdi. Yanlarında “Lala” adı verilen tecrübeli bir devlet adamı da bulunurdu.
• Şehzadelerin gönderileceği sancaklar padişah tarafından Anadolu’da eski beyliklere başkentlik yapmış şehirlerden
seçilirdi. Bu şehirler Amasya, Manisa, Kütahya, Trabzon, Antalya ve Kefe şehirleridir.
• Lala’nın temel görevi tecrübesi sebebi ile şehzadeye devlet işlerinde danışmanlık yapmak ve onun gelişimini izleyerek
padişaha raporlar sunmaktır.

• Sancağa çıkma sisteminin kaldırılması ile birlikte tecrübesiz ve halktan kopuk padişahlar iş başına gelmiştir. Merkezi
otoritenin yeniden tesis edilmesi için I. Ahmet döneminde Kardeş katli yasası kaldırılmış yerine Ekber-erşed sistemi
kabul edilmiştir.

• Ekber erşed sistemi ile birlikte veraset sistemindeki boşluk ortadan kalkmış, padişah değişikliklerinde hanedanın yaş-
ça en büyük üyesinin hükümdar olması kuralı getirilmiştir.

DİKKAT

Sancağa çıkma sistemi I. Murat ile başlamış, XVII. yüzyıl padişahı III. Mehmet döneminde taht kavgalarının önüne
geçmek için kaldırılmıştır. Sancağa çıkma yerine kafes usulü getirilmiştir. Bu sebeple sancağa son çıkan padişah III.
Mehmet, kafes usûlüyle gelen ilk padişah ise I. Ahmet’tir.
TARİH - TYT-AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 109