Page 103 - Konu Özetleri TYT AYT Felsefe

GÖRÜŞ ANALİZİ: R. DESCARTES, B. SPINOZA VE T. HOBBES

2. METİN: SPINOZA – AHLAK
Yaşamımızda anlama yetimizi yani aklımızı elimizden geldiğince mükemmel kılmak bizim için her şeyden faydalıdır. Hatta
en büyük insani mutluluk yani kutluluk (yüce mutluluk) bundan ibarettir. Gerçekten de mutluluk, Tanrı’yı sezgisel olarak
bilmekten doğan ruh huzurundan başka bir şey değildir. Aklımızı mükemmel kılmaksa Tanrı’yı, onun sıfatlarını ve onun
doğasının zorunluluğundan kaynaklanan edimlerini (eylemlerini) anlamaktır. (…) İnsan doğanın bir parçasıdır ve doğa
yasaları, insan doğasını kendine itaat etmeye ve hemen hemen her yola başvurarak kendisiyle uyumlu olmaya zorlar.
(…)
Doğada kötü olduğuna karar verdiğimiz ya da var olma ve akıl temelli bir yaşam sürme çabasına ket vuracağını düşün-
düğümüz her şeyden kendimizi daha güvende hissedeceğimiz bir yol tutup uzaklaşmalıyız. (…) Kendi hayrına olacağını
düşündüğü her şeyi yapabilmek mutlak anlamda herkesin en doğal hakkıdır. (…) Anlama yetisi olmadan akli bir yaşam da
mümkün değildir. Şeyler insanın zekâyla belirlenen zihinsel bir yaşamdan haz almasına yardımcı oldukları ölçüde iyidir.
Ama onu aklını mükemmelleştirmek ve akli bir yaşamı doya doya yaşamaktan alıkoyan şeyler varsa işte bir tek bu türden
şeylere ben kötü derim.
(…)
İnsanın doğanın bir parçası olmaması ve onun ortak düzenine uymaması imkânsızdır. İnsan, doğasının anlaştığı bireyler
arasında yaşıyorsa bu durum onun etkinlik gücüne yardımcı olacak ve onu besleyecektir. Ama doğasının hiç anlaşamadığı
bireyler arasında yaşıyorsa kendi doğasını büyük ölçüde değiştirmeden kendisini onlara uyduramaz. (…) Cahiller arasında
yaşayan özgür bir insan mümkün mertebe onların yapacağı iyiliklerden uzak durmaya bakar. Herkes kendi düşüncesine
göre neyin iyi olduğuna karar verir. (…) Sadece özgür insanlar birbirlerinin kadrini bilir. Sadece onların birbirlerine yararı
dokunur ve çok güçlü bir dostluk bağıyla birbirlerine sımsıkı bağlıdırlar. Böyle insanlar birbirlerine besledikleri aynı yoğun-
luktaki sevgiyle karşılıklı yardımlaşmak için çabalarlar. (…) Kör bir arzunun tutsağı olan insanların birbirlerine gösterdiği
kadirşinaslıktan öte bir pazarlık meselesi ya da bir rüşvettir.
Spinoza, Etika
Metinde Geçen Kavramlar:
1. Anlama Yetisi (Aklın Mükemmelliği): İnsan aklının yeteneklerini en yüksek düzeyde geliştirebilme kapasitesi ve bu
süreç içinde doğa ve evrenin işleyişi hakkında derin bilgi edinme.

2. Kutluluk (Yüce Mutluluk): Bireyin aklını geliştirme yoluyla ve Tanrı’yı sezgisel olarak anlama yoluyla elde edilen ruh
huzuru ve memnuniyeti.
3. Doğa Yasaları: Evrensel ilkeler ve düzen; insanı ve tüm varoluşu kapsayan, değişmez ve kaçınılmaz kurallar.
4. İyi ve Kötü: İnsanın aklını mükemmelleştirme ve akli bir yaşam sürdürme yolunda yardımcı veya engel teşkil eden
şeylerin değerlendirmesi.
5. Özgürlük: İnsanın kendi iradesi ile hareket edebilme yetisi ve toplumsal zorlamaların dışında kendi doğrularını
yaşayabilme hâli.

Metnin Analizi:
1. Argüman: İnsanların aklını mükemmelleştirmesi ve Tanrı’yı anlaması en yüksek formdaki insan mutluluğuna ulaşmanın
yolu olarak görülmelidir.
Temellendirme: Aklın mükemmelliği ve Tanrı’nın doğası hakkındaki kavrayış, insan ruhunun huzura ermesini ve insanın
varoluşsal anlamda kutluluğa ulaşmasını sağlar.
2. Argüman: İnsan, doğanın ve onun içindeki yasaların bir parçasıdır; bu nedenle, doğa yasalarına ve içinde bulunduğu
evrensel düzene uyum içinde yaşamalıdır.
Temellendirme: Doğa ve insan bir bütünün parçalarıdır. İnsanın doğa ile uyumsuz yaşaması, onun varlık düzeniyle çelişir
ve gerçek mutluluğa ulaşmasını engeller.
3. Argüman: İnsanların iyi ve kötüyü anlayışı, bu iki kavramın aklı mükemmelleştirme yolundaki etkilerine dayanmalıdır.
Temellendirme: İyi, insanın akıl ve anlayışını genişleten; kötü ise onu bu yoldan alıkoyan şeyler olarak tanımlanır. İyi olan
şeyler insana zekâ ve anlayışla desteklenen zengin bir içsel yaşam sunarken kötü olanlar buna engel olur.
4. Argüman: Özgür insanlar, ancak diğer özgür bireylerle gerçek bir dostluk ve samimiyet geliştirebilirler.
Temellendirme: Özgürlük, bireyin kendisini gerçekleştirmesini sağlar ve bu özgür insanlar arasında karşılıklı saygı ve yar-
dımlaşma üzerine kurulu güçlü dostluk bağları oluşturur. Kör arzuların tutsağı olan bireyler arasındaki ilişkiler ise yüzeysel
ve çıkar temelli olma eğilimindedir.
FELSEFE - TYT/AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 105