Page 17 - Konu Özetleri TYT AYT Felsefe

DÜŞÜNME VE AKIL YÜRÜTMEYE İLİŞKİN KAVRAMLAR

Tutarlılık ve Çelişiklik

Bir şey aynı anda hem doğru hem yanlış olabilir mi?
•Bir argümanın ikna edici olması, argümanın ve argümanı oluşturan önermelerin kendi içinde tutarlı olmasına, çelişki ba-
rındırmamasına bağlıdır.
•Tutarlı ve çelişkiden uzak argümanlarla kurulan akıl yürütmelerin geçerliliğinden söz edilebilir.
•Bu bağlamda;
Tutarlılık, bir felsefi sistemde, öne sürülen argümanların, bu argümanları oluşturan önermelerin kendi içinde uyumlu olma-
sı, akıl ve mantık ilkelerine uygun olmasıdır.
Çelişiklik, aynı özne ve yükleme sahip ancak nicelik ve nitelikleri farklı iki önermenin aynı anda doğru ya da yanlış kabul
edilmesidir. “Bütün insanlar akıllıdır.” önermesi ile “Bazı insanlar akıllı değildir.” önermesinin aynı anda doğru kabul edil-
mesi çelişiklik örneğidir. Çünkü bu önermenin birinin doğru kabul edilmesi hâlinde diğerinin yanlış kabul edilmesi gerekir.

DİKKAT
Akıl ilkeleri; özdeşlik, çelişmezlik ve üçüncü hâlin imkânsızlığı ilkesidir.
Özdeşlik ilkesi, bir şey neyse o olduğunu ifade eden anlayıştır.
Çelişmezlik ilkesi, bir şeyin hem kendisi hem de başka bir şey olamayacağını ifade eder.
Üçüncü hâlin imkânsızlığı ilkesine göre bir şey ya kendisidir ya da kendisi değildir. Bu ilke üçüncü bir hâlin düşünü-
lemeyeceğini ortaya koyar.
Tutarlı düşünce aklın bu ilkelerine uyarak bir yapı oluşturur.
Gerçeklik ve Doğruluk
Gerçeklik, insan zihnine bağlı olmadan, insanın dışındaki şeylerin nesnel bir şekilde var olma durumunun ifade edilmesidir.
Gerçeklik durumunda insana bağlı olmadan var olanlardan; nesne ve olgulardan bahsedilir. Algılarımıza konu olan -ölçü-
lebilir özellikteki somut olarak- var olanlar, bir bütünlük arz eder.
Doğruluk, düşüncenin bir niteliği olarak karşımıza çıkmaktadır, dile getirilen önermelerin gerçeklikle örtüşmesi, çelişki içer-
memesi durumudur. Düşüncede varılan sonuçların, yöneldiği nesneyle uyuşması gerekmektedir. Bir bilginin doğru olup
olmamasının belirlenmesi, gerçeklikle olan bağı denetlenerek belirlenir. Bu değerin ölçütü, gerçeklik; yani gerçeğe uygun
olup olmadığı, gerçekliği yansıtıp yansıtmadığıdır.

DİKKAT
Sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılsa da gerçeklik ve doğruluk aynı şeyler değildir.

Felsefede Temellendirme
Bir görüşü gerekçelendirmek onu doğru yapar mı?
• Felsefi düşünceler, bilimsel yöntemlerle kanıtlanamaz. Ancak yine de ikna edici olması, herhangi bir felsefi görüşün
belli gerekçelere dayanması gerekir.
• Felsefi soruların kesin cevaplarının ve buna bağlı olarak da sınanmaya uygun kesin kanıtlarının olmayışı felsefede
temellendirmeyi zorunlu kılar.
• Felsefede temellendirme, bir felsefi görüşün akla dayalı yöntemlerle dayanaklandırılması, gerekçelendirilmesidir.
• Filozofların görüşlerinin geçerliliği, temellendirilmiş görüşlerinin kendi içindeki uyumuna yani tutarlılığına bağlıdır. Yani
felsefi temellendirme, felsefi görüşün tutarlılığı ile de ilişkilidir.
• Bilimde temellendirme deneysel yöntemlerle yapılırken felsefede temellendirme akla dayalı yöntemlerle yapılır.
FELSEFE - TYT/AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 19