Page 16 - Konu Özetleri TYT AYT Felsefe

DÜŞÜNME VE AKIL YÜRÜTMEYE İLİŞKİN KAVRAMLAR

Argüman
Bir düşüncenin doğruluğunu kanıtlamak nasıl mümkün olabilir?
•Argümantasyon, belli önermelerin öncül ya da kanıt olarak kullanılmasıyla yeni bir önermeye ulaşmayı içeren bir süreçtir.
•Argüman, argümantasyon süreci sonunda ortaya konan yeni bir yargıdır.
•Argüman birden fazla önermenin birbiri ile ilişkili ve tutarlı olmasını gerektiren, bir fikri desteklemek için kullanılan öner-
meler kümesini içerir.
•Bir argümanın geçerliliği ve ikna ediciliği, önermelerin kendi içinde tutarlı olmasına ve önermelerin ileri sürdüğü yargının
doğru olmasına bağlıdır.

DİKKAT

Argüman bilimsel nitelikte bir kanıtlama değildir.

Tümdengelim, Tümevarım ve Analoji
Hakikatin hareket noktası tümel mi tikel mi olmalıdır?
•Akıl yürütme, kanıtlayan durumunda olan öncül önermelerden sonuç önermesine varılması işlemidir.
•Akıl yürütmenin üç türü:
1. Tümdengelim (Dedüksiyon): Öncüllerin doğru olması durumunda, sonuç önermesinin, zorunlu olarak doğru olması
gereken tümel bir önermeden; tümel ya da tikel bir önermenin çıkarıldığı akıl yürütme biçimidir.

Örnek:
Bütün cisimler yer kaplar.
Dünya bir cisimdir.
O hâlde Dünya da yer kaplar.
2. Tümevarım (Endüksiyon): Öncüllerden sonucun zorunlu olarak çıkmadığı, sonuç önermesinin olasılık içerdiği; tek tek
olgulardan ya da tikel önermeden genel ve tümel bir önermeye ulaşılan akıl yürütme biçimidir.

Örnek:
X bir sporcudur ve antrenman yapar.
Y bir sporcudur ve antrenman yapar.
Z bir sporcudur ve antrenman yapar.
O hâlde bütün sporcular antrenman yapar.

3. Analoji (Benzeşim): En az bir ortak özelliği bulunan iki nesne arasında ya da iki önerme arasında kurulan ilişkiden;
birinde bulunan başka bir özelliğin diğerinde de bulunduğu sonucunun çıkarılmasını içeren akıl yürütme biçimidir.

Örnek:
Matematik ve geometri formüllere dayalı derslerdir.
Öğrenciler matematik dersine çalışmaktan keyif alırlar.
O hâlde öğrenciler geometri dersine çalışmaktan da keyif alırlar.

HATIRLAYALIM
Tümevarım tikelden tümele, tümdengelim tümelden tikele gidiş yolu izlerken analojide ise tikelden tikele ve tekilden
tekile doğru bir gidiş yolu vardır.

18 MEBİ KONU ÖZETLERİ FELSEFE - TYT/AYT