Page 59 - Konu Özetleri TYT AYT Felsefe

FELSEFE

KONU
ÖZETİ EGEMENLİK SORUNU - TOPLUMSAL SORUNLARA FELSEFİ BAKIŞ
TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER AÇISINDAN EGEMENLİK SORUNU
Egemenlik, devletin iktidar gücünü hiçbir iç veya dış baskı olmadan kullanmasıdır.
• Egemenliğin kaynağı ve sınırları insanın topluluklar hâlinde yaşamaya başladığı günden bugüne değin devam eden
bir problemdir.
• Egemenliğin kaynağı, meşruiyeti ve kullanım şekilleri farklı devlet biçimlerini ortaya çıkarmıştır.
• Egemenlik; asalet, zenginlik, kutsallık, bilgelik ve adalet gibi unsurlarda aranmıştır.
• Başlangıçta efendi-kul olarak başlayan birey ve devlet ilişkisi, demokratikleşmeyle birlikte, bireyin hak ve özgürlüklerinin
devlet tarafından korunduğu bir sisteme evrilmiştir. Bu ilişkinin kat ettiği yolun kilometre taşları, elbette ki filozofların
katkılarıyla döşenmiştir.

• Modern devletlerin oluşmaya başlamasıyla yurttaşların yönetime, yönetimlerin yurttaşlara karşı yetki ve sorumlulukları
tartışma konusu olmuştur.
İDEAL DEVLET DÜZENİNE
Platon, Aristoteles, İbn Haldun ve Fârâbî gibi filozoflar egemenliğin kaynağını insanın doğasında bulur. Bu bakış açısına
YÖNELİK GÖRÜŞLER -
göre devlet doğal düzenin bir devamıdır.
ÜTOPYA T. Hobbes, J. Locke ve J. J. Rousseau gibi düşünürler, egemenliğin kaynağını “sözleşmeye” dayandırmıştır. İnsanlar bu
sözleşmeyle hak ve özgürlüklerini kendi iradeleri ile daha üstün bir varlığa yani devlete devrederler.
Montesquieu, devletlerde yasama, yürütme ve yargı güçlerinin bulunduğunu ve özgürlüğün korunması için bu güçlerin
birbirini denetlemeleri gerektiğini belirtir.
Montesquieu bu görüşleriyle günümüz devlet sistemini oluşturan güçler ayrılığı görüşünü kuramlaştıran ilk düşünürdür.

Max Weber’e Göre Egemenliğin Kullanılış Biçimleri
Geleneksel Egemenlik
Karizmatik Egemenlik
Rasyonel (Akılcı) / Yasal (Demokratik) Egemenlik

Geleneksel Egemenlik:
Egemenliğin halka değil de belli kişilere veya ailelere ait olduğu ve egemenliğin babadan oğula geçtiği yönetim şeklidir.

Karizmatik Egemenlik:
Yönetenin (liderin) kendisinde üstün özellikleri olduğuna inanıldığı egemenlik biçimidir. Yönetilenler yönetene gelenek
veya yasalar nedeniyle değil, inandıkları ve güvendikleri için itaat ederler.

Rasyonel (Akılcı) / Yasal (Demokratik) Egemenlik:
Egemenliğin, yazılı kurallara yani rasyonel hukuka dayandırıldığı egemenlik türüdür. Hukuk kuralları hem yöneteni hem
de yönetileni bağlar.

TOPLUMSAL SORUNLARA FELSEFİ BAKIŞ
Tek başına yaşayan bir insan için özgürlükten, eşitlikten ve adaletten söz edilebilir mi?
• Toplumsal yaşamın kaçınılmaz bir sonucu olarak ortaya çıkan bu kavramlar, pratikte nasıl korunulacaklarına dair
sorunu da beraberinde getirmiştir.

• İnsanlar güvenlik başta olmak üzere, çeşitli ihtiyaçlarının karşılanması için topluluk hâlinde yaşamayı seçmiş ve
toplumsal yaşam içerisinde düzeni sağlayacak bir gücü yani devleti oluşturmuştur.
• Toplum, devlet ve birey birbirinden bağımsız olarak düşünülemez. Bu nedenle bu üç ögenin birbiriyle kaynaşması
gerekir.
FELSEFE - TYT/AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 61