Page 20 - Konu Özetleri TYT Coğrafya

KOORDİNAT SİSTEMİ

Enlem
Dünya üzerindeki bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığının derece (°), dakika ('), saniye (") cinsinden değerine enlem denir.
Ekvator (0°), dönenceler (23 °27'), kutup daireleri (66° 33') ve kutup noktaları (90°) özel enlemlerdir.
➢ 0° ile 23° 27' arasındaki enlemlere alçak enlemler,

➢ 23° 27' ile 66° 33' arasındaki enlemlere orta enlemler,
➢ 66° 33' ile 90° arasındaki enlemlere yüksek enlemler denir.
Ekvator’dan kutuplara gidildikçe enlemle ilgili olarak Dünya üzerinde meydana gelen değişimler şunlardır:
• Güneş ışınlarının düşme açısı azalır. Buna bağlı olarak; gölge
boyu uzar. Deniz suyu sıcaklığı ve tuzluluğu azalır. Bitki örtüsü
kuşaklar oluşturur. Tarım ve yerleşme üst sınırı azalır. Ekvator
yönünden gelen rüzgârlar sıcaklığı arttırır, kutuplar yönünden
gelen rüzgârlar sıcaklığı azaltır. Kalıcı (toktağan) kar alt sınırı
azalır.
• Yer çekimi artar
• Çizgisel hız azalır.

• Gurup ve tan vakti uzar.
• Güneş ışınlarının atmosferde katettiği yol uzar.
• Gece ile gündüz arasındaki zaman farkı artar.
• Güneş ışınlarının atmosferde uğradığı kayıp artar.
• Güneş’in ufuk düzlemi üzerindeki yüksekliği azalır.

Meridyenler ve Özellikleri
Kutup noktalarında birleşen, Ekvator’u dik olarak kesen hayalî yarım daire yaylarına meridyen denir.
• Başlangıç meridyeni, Londra'da bulunan Greenwich’ten geçer ve 0° ile
gösterilir.
• Dünya’yı doğu ve batı yarım küreye ayırır.
• 180 tane batı yarım kürede, 180 tane doğu yarım kürede olmak üzere
toplam 360 tanedir.
• Kuzey-güney yönlü uzanırlar.
• Dereceleri başlangıç meridyeninden doğuya ve batıya doğru birer derece
aralıklarla artar.
• Kutup noktalarında birleştiklerinden çevresel uzunlukları aynıdır.
• Aynı meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların yerel saatleri aynıdır.
• Ardışık iki meridyen arasındaki yerel saat farkı her yerde 4 dakikadır.
• Ardışık iki meridyen arasındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir.
Meridyenlerin kutup noktalarında birleşmesi nedeniyle meridyenler arası
mesafe kutuplara gidildikçe daralır.
• Sadece ekinoks tarihlerinde (21 Mart, 23 Eylül) aynı meridyen üzerindeki bütün noktalarda Güneş aynı anda doğar,
aynı anda batar.
Antimeridyen: Bir meridyeni 180 dereceye tamamlayan meridyene denir. Bir merid-
yen ile antimeridyeninin derecelerinin toplamı 180’dir. Bu iki meridyen arasında
12 saat yerel saat farkı vardır.

Boylam ve Etkisi
Dünya üzerindeki bir yerin başlangıç merid-
yenine olan uzaklığının derece (°), dakika ('),
saniye (") cinsinden değerine boylam denir.
Boylam saatler ve mutlak konum üzerinde etkilidir.

20 MEBİ KONU ÖZETLERİ COĞRAFYA - TYT