Page 68 - Konu Özetleri TYT Fizik

ISI VE SICAKLIK

Yoğuşma:

Bir maddenin gaz hâlden sıvı hâle geçişini ifade eder. Bu süreç, gaz hâldeki bir madde-
nin soğutulması sonucu gerçekleşir. Örneğin, yemek pişirirken tencerenin kapağına temas
eden su buharının soğuması sonucu su damlacıklarına dönüşmesi bir yoğuşma olayıdır.

Süblimleşme:

Katı hâlde bulunan bir maddenin doğrudan gaz hâline geçişini ifade eder. Karbondioksit
(CO ) gibi bazı maddelerin belirli sıcaklık ve basınç koşullarında süblimleşerek katı hâlden
2
doğrudan gaz hâline geçmesi, süblimleşme sürecinin örnekleridir.

Kırağılaşma:

Gaz hâlindeki bir maddenin sıvı hale geçmeden doğrudan katı hâle geçmesini ifade eder.
Özellikle havadaki su buharının, hava sıcaklığının ani bir şekilde düşmesi sonucu direkt
olarak katı hâle geçmesi, kırağılaşma olayına örnektir. Bu durum, su buharının doğrudan
buz kristallerine dönüşmesi şeklinde meydana gelir ve genellikle bitkilerin üzerinde ve diğer
yüzeylerde gözlemlenebilir.
İyonizasyon:

Gaz hâlde bulunan moleküllerin yüksek enerjiye maruz kalarak iyonize olması sonucu ger-
çekleşir. Örneğin, Kuzey ve güney ışıkları, Dünya'nın manyetik alanı içindeki yüksek enerjili
parçacıkların atmosferle etkileşimi sonucu oluşur. Bu etkileşim, atmosfer gazlarının iyonize
olmasıyla plazma hâline geçmelerini sağlar.

Deiyonizasyon:

Plazma hâlindeki maddenin enerjisini kaybederek gaz hâline geçmesidir. Şimşek sonrası,
atmosferdeki gazlar, plazma hâlinde kısa bir süre kalır ve ardından tekrar normal durumla-
rına geri dönerler. Plazma hâli geçici bir durumdur ve yıldırımın enerjisi azaldıkça normale
dönerler.

DİKKAT
Buharlaşma, sıvının yüzeyinde ve her sıcaklıkta gerçekleşen bir süreçtir. Sıcak-
lık arttıkça buharlaşma hızı artar. Kaynama, kaynama sıcaklığında gerçekleşir
ve bu sıcaklıkta sıvının içindeki tüm moleküller gaz hâline geçer. Kaynama sı-
caklığı, sıvının buhar basıncının atmosfer basıncına eşit olduğu sıcaklığı ifade
eder.

SAF MADDELERDE HÂL DEĞİŞİMİ İÇİN GEREKLİ ISI MİKTARININ BAĞLI OLDUĞU DEĞİŞKENLER
Maddelerin bir fiziksel hâlden (faz) başka bir fiziksel hâle geçmesine "hâl değişimi" denir. Farklı saf maddelerin aynı
koşullardaki hâl değişim sıcaklıkları birbirinden farklıdır ve saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Bir maddenin erime ve
donma, kaynama ve yoğuşma sıcaklıkları birbirine eşittir. Hâl değişim sıcaklığında ısı verilse dahi maddenin tamamı hâl
değiştirmeden sıcaklığı değişmez.

68 MEBİ KONU ÖZETLERİ FİZİK - TYT