Page 24 - Sosyal Bilimlerde Araştırma Rehberi

4. Bölüm BİLİMSEL ARAŞTIRMA ETİĞİ

4.1. Bilimsel Araştırma Etiği
“Bilim insanı doğruyu ararken başkalarına ve çevreye zarar vermemeye azami özen göstermek zorundadır. Bir yaşam bilimci ya da
sağlık bilimcinin sırf bilgi edinmek adına canlı denekler üzerinde sorumsuzca deney yapma ya da bir kimyacının çevreyi hiçe sayma
hakkı yoktur. Benzer biçimde, anket çalışması yapan bir sosyal bilimci insan onurunu kırıcı sorular soramaz, denekleri yanıt vermeye
zorlayamaz. Antropologlar üzerinde inceleme yaptığı kültür ve kişileri aşağılayamaz, küçük göremez. Doğruya erişmek için her yol
mübah değildir.” [Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), 2008.]

Bilimsel etkinliklerin yürütülmesi sırasında uyulması gereken ilkeler vardır. Ancak bilimsel çalışmaların yürütülmesi, değerlendirilmesi
ve yayımlanması aşamalarında bilgi ve deneyim eksikliği, özensizlik ve ihmal gibi nedenlerle veya kasıtlı olarak bu ilkelere uyulma-
ması sorunuyla karşılaşılmaktadır. Aşağıda bu sorunlardan bazılarına yer verilmiştir. 7

4.2. Bilimsel Araştırma Etiğine Aykırı Bazı Eylemler
• Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen
veya tamamen kendi eseri gibi göstermek. Buna intihal denir.

• Gerçekte bir araştırma yapılmadan veri uydurmak suretiyle analizler yapmak ve sonuçlar bulmak.
• Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi
göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek.

• İnsanları bilgi ve isteği dışında araştırmaya dâhil etmek.
• Yapılan anket, görüşme vb. araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa
ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak.

• Araştırma ve deneylerde, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek.
• Araştırma sahasına gitmeden gidilmiş gibi göstermek.

• Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak.

Tablo 7’de öğrencilerin bilimsel araştırma yapma ve makale yazma becerilerini değerlendirme ölçeği verilmiştir. Bu ölçeği kullanarak
öğrencilerin yapmış olduğu araştırmayı değerlendirebilirsiniz.

BİLİMSEL
DİSİPLİN

ETİK

EMEĞE
SAYGI

AKADEMİK OBJEKTİFLİK
DÜRÜSTLÜK

ŞEFFAFLIK

7 Bilimsel araştırma etiği konusunda daha fazla bilgi için aşağıdaki linkten faydalanabilirsiniz:
https://www.tuba.gov.tr/files/yayinlar/raporlar/T%C3%9CBA%20Bilim%20Eti%C4%9Fi%20El%20Kitab%C4%B1.pdf

24