Page 19 - EĞİTSEL OYUNLAR 9

Geçmişte oynanan oyunlar, günümüzde Anadolu’da oynanan pek çok oyunun temelini oluşturmuştur. Bu oyun-
ların içinde yer alan “tepük”, Dîvânu Lugâti’t-Türk’te “Çocukların vurarak oynadıkları bir oyundur.” şeklinde açıklanmıştır.
Bu oyun, günümüzde de oynanmakta olan futboldan başka bir şey değildir. Yine “karagunı” oyunu da şöyle açıklanmış-
tır: “Akşamüstü çocukların oynadıkları bir oyundur.” Bu da günümüzde oynanan saklambaç oyunudur.
Türklerin tarih boyunca oynadığı oyunlar arasında satrancın da önemli bir yeri bulunmaktadır. Birçok kaynakta,
Osmanlı padişahlarının sarayda satranç oynadıklarından bahsedilmiştir. Özellikle Yavuz Sultan Selim’in sefere giderken
bile at sırtında satranç oynadığı bilinmektedir (Görsel 1.20.).

Görsel 1.15. Matrak oyunu Görsel 1.16. Matrak oyunu

Eski Türklerde yaygın olarak oynanan diğer oyunlar ise matrak ve tomaktır. Matrak oyununun birçok çeşidi ol-
makla birlikte asıl bilinen türü, günümüzdeki eskrime benzeyen uyumlu ve ritmik hareketlerle dans eder gibi yapılanıdır.
İki kişi tarafından oynanan bu oyunda her iki oyuncunun da bir elinde matrak sopası, öteki elinde ise yastık bulunur.
Bu oyunda amaç, matrak sopasıyla rakibin başına dokunmaktır (Görsel 1.15.-1.16.). Tomak oyununda ise oyuncular
ellerine birer tomak alırlar ve birbirlerinin sırtına dokunmaya çalışırlar (Görsel 1.17.-1.18.).
Görsel 1.20. Tarihî satranç takımı

1.3. OYUNUN DÜNYADAKİ VE TÜRK KÜLTÜRÜNDEKİ

GELİŞİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Geçmişten günümüze, dünyada oynanan oyunlara genel olarak bakıldığında oyunun farklı kültür ve medeniyet-
lerde farklı amaçlarla kullanıldığını görürüz.
Eski Yunan döneminde bir eğlence ve sosyalleşme aracı olarak görülen oyun, çocuklar tarafından oynandığı
gibi büyükler tarafından da oynanmıştır. Eski Mısır’da oynanan oyunlar da daha çok taklit özellikleri taşımıştır. Romalılar
ise oyunu daha çok eğlence amacıyla oynamışlar ve bu eğlenceleri için büyük oyun alanları ve yapılar oluşturmuşlardır.
Dünyanın farklı yerlerinde oynanan oyunlar ile Türklerde oynanan oyunların birçok yönden benzerlikleri olsa
da Türklerin göçebe bir yaşantı sürmeleri, oynadıkları oyunları da farklılaştırmıştır. Avlanmak, savaşmak ve düğün me-
Görsel 1.17. Tomak oyunu Görsel 1.18. Tomak oyunu rasimleri gibi günlük yaşantılarındaki davranışları, oynadıkları oyunların temelini oluşturmuştur. Özellikle atla oynanan
ve ok atma üzerine kurulan oyunların Türklerde önemli yerinin olduğu görülmektedir. Türkler, oyunlarını çoğunlukla
Eski Türklerde çeşitli bayramlarda ve özel günlerde güreşlerin de yapıldığı büyük şenlikler düzenlenirdi (Görsel kendilerini bedenî yönden geliştirmek ve sosyalleşmek için oynamışlar, oyunu günlük hayatlarının bir parçası olarak
1.19.). Yapılan kazılarda çeşitli süs eşyalarının üzerlerine işlenmiş güreş figürlerine rastlanmaktadır. Günümüzde yağlı görmüşlerdir.
güreşçilerin giydiği kispeti, İskit Türklerine ait bir kemik avadanlığın üzerine işlenen güreşçi figüründe görmek mümkün-
dür. Yine birçok sosyal etkinlikte oynanan hedefe ok atma, uzağa ok atma ve at üzerinde ok atma oyunlarına ait figürler
de MÖ 1000’li yıllarda Tibet bölgesindeki kayalara işlenmiş fresklerde yer almaktadır. Ayrıca Türklerin geliştirdikleri eğri
ve tek yüzlü kılıçlarla oynanan çeşitli dans ve oyunların da var olduğu bilinmektedir. 2. ETKİNLİK

GEÇMİŞTEKİ OYUNLARIMIZ

Gökbörü, kızbörü, beyge oyunlarının geçmişte Anadolu’da nasıl oynandığını ve bu oyunların
günümüzde de hâlâ oynanıp oynanmadığını araştırınız ve bulduğunuz bilgileri aşağıya yazınız:

..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

Görsel 1.19. Osmanlı Dönemi’nde yağlı güreş
16 17