Page 11 - RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARI 11

KİTABIN TANITIMI

Ünite kapaklarının, ünite adlarının
ve konu başlıklarının bulunduğu
bölümdür. Karekod okuyucu ile taratarak re-
sim, video, animasyon, soru ve çö-
zümleri gibi ilave kaynaklara ulaşı-
labilecek karekodu gösterir.
Detaylı bilgi için http://kitap.eba.
Ünite Bölümleri
1.1. RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ DÜNYADA GELİŞİMİ
1.2. RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ TÜRKİYE’DE GELİŞİMİ gov.tr/karekod

13

RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ TARİHÎ GELİŞİMİ
“Okul; genç beyinlere insanlığa saygıyı, millet ve ülkeye sevgiyi, bağımsızlık onurunu öğretir.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Farklı ritmik yapıdaki çeşitli eserleri dinleyiniz. Bu eserleri, ritmik yapıları açısından birbirinden ayıran
temel farklar neler olabilir?
2. Halk dansları ve ritim hakkındaki bilgi ve deneyimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. Türk halk danslarında kullanılan farklı ritmik yapıdaki ezgilerden örnekler dinleyiniz. Beğendiklerinizi
sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
Ünite başlığının bulunduğu bölümdür.
1.1. RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ DÜNYADA GELİŞİMİ
Ritim; müziği oluşturan bir ögedir. Yunanca asıllı “rhythm” (ritim) kelimesinden türemiştir. Vurgu,
uzunluk ya da seslerin düzenli bir biçimde yinelenmesinden doğan düzen olarak tanımlanabilir.
Perküsyon sözcüğü, bugün ritim enstrümanlarının genel adı olarak kullanılmaktadır. Perküsyon
sözcüğünün kökeni, Latincedeki “percussio” (percisyo) ve “percussus” (percissus) terimlerinden gelmek-
tedir. Percussio müzikal olarak “dövmek ve çarpmak” anlamına gelirken percussus, “vurmak” anlamına
gelmektedir. Modern müzik aletlerinin karmaşık yapılarına karşın perküsyon aletleri hâlen basit formlarını
korumaktadır. Ritim aletleri genel olarak bir müzik parçasında ritmi belirlemekle birlikte melodiyi de icra
edebilmektedir.
Antropologlar ve tarihçilere göre ritim aletlerinin tarihin ilk müzik aletleri olabileceği düşünülmek-
tedir. Genel kronoloji içinde müziğin evriminde insan sesinden sonraki basamak ritim olgusudur. Ritmin ilk
örnekleri ellerin, ayakların, sopaların, tahtaların, taş ve kemik parçalarının birbirine vurulmasıyla çıkarılan
sesler olarak ortaya çıkmıştır. İnsanlar arası iletişim; dil kabiliyetinin gelişmediği dönemlerde ritimsel ka-
lıplar, heceler ve sesler ile başlamıştır. Çok çeşitli sesler çıkartan bu ilk ritim aletlerinde, her sesin farklı
bir anlamı vardır. Oluşturulan bu seslerle iletişim sağlanmıştır. Dil becerisi gelişmeye başladıkça insanlar,
doğadaki sesleri taklit ederek doğa olaylarına hâkim olmak için müzik ve ritmi kullanmaya başlamıştır.
İlk ritim enstrümanı olduğu bilinen davul hakkındaki ilk kalıntılara, MÖ 7000’li yıllarda Mezopotam-
ya’da rastlanmıştır. Bu kalıntılarda davulların şekillerinin kare olduğu görülmektedir. Zamanla bu davulların,
seremonilerde, dinî törenlerde, büyü ve tapınma amaçlı kullanılmaya başlandığı bilinmektedir. Davulun ilk
hâline, mağara duvarlarında-
ki resimlerde de rastlanmak-
tadır. Çin’de de küçük davul-
ların kullanıldığı bilinmektedir.
Bu dönemde pek çok kıta ve RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ TEMEL TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI
bölgede davul benzeri ritim
aletlerinin kullanıldığına dair
kalıntılara rastlanmaktadır. O
günden bugüne ulaşan kalın-
tılara göre davullar iki yerle- ‘‘Halk oyunlarını oynamak şeref, oynatmak görev, yaymak ve yaşatmak kutsallıktır.”
şim arasında haberleşme için
kullanılmıştır. O dönemden Mustafa Kemal ATATÜRK
kalan ritim aleti pek olmamış-
tır (Görsel 1.1).
1. ÜNİTE Görsel 1.1: İlk ritim enstrümanlarından bir örnek HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
14 1. Çevrenizi sesler açısından incelediğinizde, duyduğunuz sesler ve ritimler doğal hâlleriyle kurallı ve
melodik bir etki yaratıyor mu? Bununla ilgili gözlem ve fikirlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Müzik terimlerinden bildiklerinizi gözden geçiriniz. Bilgilerinizi sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. Ritmik temponun müziğe, harekete, duygusal ve duyuşsal algıya etkileri nelerdir?
4.1. RİTİM EĞİTİMİ
Üniteye ilişkin hazırlık çalışmalarının yer aldığı bölümdür. tekrarlanmasından doğan ses uygunluğu olarak tanımlanmaktadır. Başka bir tanıma göre ritim, müzikte za-
Ritim; bir dizede, bir notada vurgu, uzunluk veya ses özelliklerinin, durakların düzenli bir biçimde
manın belirli bir süre içinde eşit veya değişik uzunlukta parçalara bölünmesidir. Bölünen her parçanın başı,
güçlü vuruşlarla ayırt edilebilmektedir. Birbirlerini takip ederek bir düzen oluşturan vuruşlar, ezgi içerisinde
esere yön vermektedir. Ritim, belirli bir süreç içerisindeki tempo ile netleşmektedir ve bu şekilde müziğin
karakteristik yapısını da belirlemektedir. Müzikte tempo, parçanın hızını belirlemek için kullanılan bir terim-
dir ve parça boyunca notaların ilerleyiş hızını veya metrik vuruşların sıklığını düzenlemektedir. Ritim notası
yazımı; iki dizekli portede notaların sesleri dikkate alınmadan, sadece değerleri (tartımları) göz önünde
bulundurularak gerçekleştirilmektedir.
Müzik dışında da incelenebilen ritimle günlük hayatta, doğada, insan vücudunda, kısacası pek çok
alanda ve günün her anında, her aşamasında karşılmaktadır. Makineler, bir atın koşuşu, su damlaması,
adım sesleri, zanaatkârların iş yerlerinde çıkarttıkları sesler de kendi içinde bir ritme sahiptir. Doğanın da
kendi içinde ritmik bir dengesi vardır. Doğanın dengesi bozulduğunda karşılaşılan problemler, önemli so-
nuçlar doğurmaktadır. Bir derenin düzenli akışı bozulup dere taştığında veya kuruduğunda çevresindeki
hayatı tehlikeye sokmaktadır. Plansız yapılaşma sonucunda doğal afetlerin verdiği zarar, doğanın ritmi ve
akışının yoğun olarak bozulmasından kaynaklanmaktadır. İnsanın doğasında da doğal bir ritim söz konusu-
dur. Vücudun herhangi bir yerinde ritim bozukluğu görüldüğü anda, yaşamsal sorunlar baş göstermektedir.
Bu durum, ritmin insan vücudundaki önemine bir örnek olarak verilebilir. Evrende her şey, düzenli bir hare-
RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ KIYAFET, SAHNE VE YARIŞMA KURALLARI ket hâlindedir. Evrenin hareketi de ritmiktir. Hareketin durması, akışın kesilmesi; ritmin durması anlamına
gelmektedir. Ritmin durduğu ya da bozulduğu yerde yaşamsal sorunlar da doğmaktadır. Evrenin sürekliliği,
hareketin ritmik yinelenmesine bağlıdır. Güneşin ve dünyanın hareketi, mevsimlerin tekrarı, gece ve gün-
düzün birbirini takip etmesi bu duruma örnek olarak verilebilir.
“Bir millet, sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz.”

Mustafa Kemal ATATÜRK
ARAŞTIR PAYLAŞ
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI 4. ÜNİTE Günlük yaşamda ve doğada karşılaştığımız ritmik sesleri çıkaran nesneler nelerdir? Bunları
gözlemleyerek elde ettiğiniz bilgi ve deneyimi sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. Türkiye’deki geleneksel giyim kuşam çeşitliliğini etkileyen temel faktörler nelerdir?
2. Türk halk dansları yörelerinin, kostüm özelliklerindeki farklılıklar hakkında neler düşünüyorsunuz?
3. Katıldığınız veya izlediğiniz halk dansları ve jimnastik yarışmalarında edindiğiniz gözlem ve dene- 86
yimleri sınıf ortamında paylaşınız.
3.1. RİTİM EĞİTİMİ VE HALK DANSLARININ KULLANIM ALANLARI
Ritim eğitiminin uygulamalı olarak kullanıldığı alanlardan bazıları değişik dans türleri, spor dalları
ve eğitim öğretim alanlarıdır. Ritmin insanda dışa vurum şekillerinden ilki danstır. Dansın müzik ve ritimle
birlikte bedenle buluşması kendi içinde bir bütünlük taşımaktadır. Bu nedenle dansta hareketler ve tempo
daima ritimle uyum içerisinde kullanılmaktadır (Görsel 3.1).
Üniteye ait konu başlıklarının bulunduğu bölümdür.
Tango
3. ÜNİTE Modern Dans Görsel 3.1: Dans türleri Vals
44
9