Page 81 - SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 12

KİŞİSEL ÖZELLİKLER VE SPOR ÜNİTE 6

ortalamasının altında gösterir (Şekil 6.2 kırmızı çizgi). Profil tam bir buzdağı profili gibidir. Bütün
olumsuz özellikler yüzeyin (örnekleme ait ortalama puan) altında, tek olumlu özellik (çaba)
yüzeyin üstündedir. Buna karşılık, daha az başarılı üst düzey sporcuları neredeyse tüm psikolojik
faktörlerde yüzde elli veya altında puanlama ile düz bir profile sahiplerdir (Şekil 6.2 yeşil çizgi).
Bu durum da olumsuz zihinsel sağlığa işaret etmektedir.

Elit sporcular ve egzersiz yapan (serbest zaman değerlendiren) bireylerin kişilik özellikleri
arasındaki farklılıkları bulmaya dönük çalışmalarda şu ana kadar elde edilen bilgiler yeterli
değildir. Bu nedenle günümüzde birçok araştırmacı kişiliğin ele alınmasına ilişkin fenomenolojik
(bireye özgü) bir yaklaşımı benimsemiştir. Yapılan araştırmalarda sporcuların yarışma sürecinde
kullandıkları bilişsel stratejileri, becerileri, davranışları ve duygusal düzenleme düzeyleri ile
performansları arasındaki ilişkiye odaklanılmıştır. Bu bağlamda, jimnastik takımına seçilen
sporcuların takıma giremeyenlere göre kaygı ile daha iyi başa çıktıkları, daha fazla içsel
imgeleme ve olumlu kendi kendine konuşma stratejilerini kullandıkları görülmüştür. Ayrıca
yüksek düzeyde başarı sergileyen sporcuların koçluk, konsantrasyon, zorluklarla başa çıkma
gibi özellikler açısından daha başarısız sporculara göre daha iyi durumda oldukları gözlenmiştir.
Bu sonuçlar psikolojik becerilerin sporculara, fiziksel yeteneklerinin en üst düzeyine ulaşma
konusunda yardımcı olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla elit sporcuların gösterdiği performans,
öz düzenlemeleri ile açık bir şekilde ilişkili görünmektedir.
6.2. TAKIM SPORU VE BİREYSEL SPOR YAPANLARIN KİŞİSEL ÖZELLİKLERİ

Spor, genel olarak belirlenmiş bir dizi kurallara göre, bireysel veya takım hâlinde yapılan yarış-
malar veya haz amacı güden sosyal etkinlikler olarak tanımlanmaktadır. Bireylerin sosyalleşme-
sinde bir araç olduğu gibi içerisinde barındırdığı hareketler ve oyunlar sayesinde, bireye duy-
gularını ifade etme ve kendini gerçekleştirebilme imkânı da vermektedir. Birey, spor sayesinde
başta saldırganlık dürtüsü olmak üzere birçok olumsuz duygu ve düşüncelerini boşaltır ve onları
kontrol altında tutmayı öğrenir.

Yapılan spor branşı bireylerin kişiliğini nasıl etkiler? Kişilik, yapılacak sporun seçiminde etkili
mi? Takım sporu yapmak veya bireysel spor yapmak acaba sporcuların kişiliklerinde farklılık
yaratıyor mu? Bu sorulara cevap vermek için birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda takım
sporu yapanlar ile bireysel spor yapanlar karşılaştırılmış ve aralarında kişilik özellikleri yönünden
belirli farklar olduğu belirlenmiştir. Örneğin bireysel spor yapanların takım sporu yapanlara göre
daha az kaygılı, daha bağımsız ve kendine daha yeterli oldukları gözlenmiştir.
Aynı amacı ve belirli rolleri paylaşan sporculardan oluşan, takım ruhunun sergilendiği spor
branşlarına takım sporları denir. Futbol, basketbol, voleybol, hentbol, buz hokeyi gibi birçok
takım sporunda iki takım yarışır ve her takım diğer takıma karşı üstünlük kurmaya çalışır.
Kürek, atletizm, yelken gibi sporların bazı dallarında ise takım hâlinde birçok takıma karşı
yarışılmaktadır. Sporcuların bireysel olarak performansları veya yeteneklerinden ziyade bir
takım olarak gösterilen performans çok daha önemlidir. Bu nedenle takım sporu yapan bireylerin
daha dışa dönük, girişken ve daha toleranslı oldukları belirlenmiştir. Takım sporlarında bireyler
arasındaki etkileşim ve iletişim bireysel sporlara göre daha yoğun yaşanmaktadır. Takım sporu
yapanların iş birliğine daha yatkın, sosyal ve samimi oldukları gözlenmiştir.

SPOR PSİKOLOJİSİ VE SOSYOLOJİSİ 79