Page 13 - COĞRAFYA 10. SINIF BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

5 COĞRAFYA 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Yönerge Aşağıdaki bilgilerden yararlanarak soruları cevaplayınız.
Dış kuvvetler tarafından taşınan kum, mil, çakıl vb. malzemeler jeosenklinallerde (deniz, göl vb. su kütlele-
rinin tabanları) birikerek yüzlerce metre kalınlığındaki tortul tabakalar oluşur. İki levhanın birbirine yak-
laşması sonucu oluşan yan basınçların etkisiyle tortul tabakalar kıvrılarak veya kırılarak yükselir, yükselen
bu yapılar da dağ kuşaklarını oluşturur. Kıvrımların yukarıya doğru bükülmüş kısmına antiklinal, aşağıya
doğru bükülmüş kısmına da senklinal denir. Sert tortul tabakalar, yan basınçlara bağlı olarak belirli doğ-
rultular boyunca kırılır. Yer kabuğundaki bu kırıklı yapılara fay denir. Kırılmalara bağlı olarak dikey doğ-
rultuda yükselen yapılara horst, alçalan yapılara ise graben adı verilir. I. Jeolojik Zaman'ın başlarında Kale-
doniyen Orojenezi ile Kuzeybatı Avrupa’daki İskandinavya Dağları, yine aynı zaman diliminde Hersinyen
Orojenezi ile Kuzey Amerika’daki Appalaş Dağları ve Rusya’daki Urallar oluşmuştur. III. Jeolojik Zaman'da
Alp-Himalaya Orojenezi'ne bağlı olarak Alp-Himalaya Kuşağı, Kuzey Amerika’nın batı kıyılarındaki Kaya-
lık Dağları ve Güney Amerika’nın batı kıyılarındaki And Dağları oluşmuştur.

1. Aşağıda verilen terimleri şekil üzerinde gösterilen noktalı yerlere doğru olacak şekilde yazınız.

Senklinal Horst Jeosenklinal Fay Graben Antiklinal Yan Basınç

2. Haritada harflerle gösterilen yerlerde bulunan dağları ve bu dağların hangi orojenezin etkisiyle oluş-
tuğunu aşağıdaki boşluklara yazınız.

D
E
Ç
A B
F

C

Dağ Adı Oluştuğu Orojenez

A
B
C
Ç
D
E
F
12
Hazırlayan: Nurullah BALŞEN