Page 133 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 79

2. Yönerge Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.

Genellikle bir ışık prizması
Şekil I’de modellenen ve prizma
spektrometresi olarak bilinen bir Yarık
alette kullanılır. Temel elemanları
ışık kaynağı, yarık ve teleskop olan Teleskop
bu alet, ışık kaynağından yayılan
ışınların dalga boylarını incelemek
amacıyla üretilmiştir. Şekil I'deki Kaynak
gibi kaynaktan çıkan ışık, paralel Şekil I
veya toplanmış bir ışık demeti
oluşturabilmek için ayarlanabilir dar bir yarıktan geçirilerek prizmaya ulaştırılır. Böylelikle teleskop
merceğinde hem yarığın görüntüsü hem de teleskop veya prizma hareket ettirildiğinde oluşan farklı
sapma açılarına karşılık gelen farklı dalga boylarındaki çeşitli görüntüler gözlenebilir.

Işık prizmaları, gazları ayırt etmek amacıyla da kullanılır. Bilindiği üzere bütün düşük basınçlı sıcak
gazlar kendine özgü renkler yayar. Örneğin sodyum sarı renkte yani 589,0 nm ve 589,6 nm dalga
boylarında ışık yayar. Prizma spektrometresi kullanılarak bir gazın içinde sodyum olup olmadığı an-
laşılabilir. Bunların dışında ışık prizmaları; uzay
araştırmaları, şaşılık derecesinin belirlenmesi gibi
birçok alanda optik cihazlarla birlikte kullanılır.
Işık prizmasının bir başka özelliği ise ışığı renk-
lere ayırabilmesidir. Renk karışımı olan beyaz
ışık Şekil II'deki gibi ışık prizmasına gönderilirse
kendini oluşturan renklere ayrılır. Renklere ayrı-
lan ışığın kırılma doğrultularının farklı olduğu;
en az kırmızı, en çok mor ışığın kırıldığı, geriye Şekil II
kalan ışıkların bu sınırlar içinde olduğu görülür. Prizmanın her ışık için farklı ortam gibi davrandığı
bu kırılma indisleri arasında ise n > n > n > n > n > n ilişkisi bulunmaktadır.
mor mavi yeşil sarı turuncu kırmızı
1 a) Metinde geçen prizmaların kullanıldığı alet ve uygulamaların dışında başka hangi aletlerin yapı-
sında ışık prizmaları kullanılmaktadır? Bu aletlere beş örnek veriniz. Örnekleriniz arasından birini
seçerek prizmanın hangi amaçla kullanıldığını açıklayınız.

b) Işık prizmalarını günlük hayatınızda hangi problemlere çözüm üretmek için kullanırdınız? Kısaca
açıklayınız.

2 Hava ortamında prizmaya gönderilen mor renkli I ışık ışınının
izlediği yol yandaki şekilde verilmiştir. Prizmaya aynı şekilde 42 O
gönderilen sarı ve kırmızı renkli ışık ışınlarının mor ışının tam
yansımaya uğradığı yüzeyde kırılma durumları hakkında ne
söylenebilir? Kısaca açıklayınız. I

Cam 48 O

131
Hazırlayan: Şeyda BOZARSLAN