Page 71 - Tarih - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

34
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 10

4. ÜNİTE > Beylikten Devlete Osmanlı Kazanım 10.4.2: Osmanlı devlet idaresinin ilmiye, kalemiye ve seyfiye sınıflarının birlikteli-
Medeniyeti ğine dayalı yapısını analiz eder.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi DEVLET ADAMLARI 20 dk.
Amacı Osmanlı merkez teşkilatının yapısını kavrayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metni ve görselleri dikkate alarak soruları cevaplayınız.

Padişahın mutlak vekiliydi ve padişahın mührünü taşırdı. Fatih Sultan Mehmet
döneminde itibaren Divanı-ı Hümayuna başkanlık etmeye başlamıştır. Padişa-
hın mutlak vekili olduğundan devlet idaresinde büyük sorumluluk sahibiydi.
Bütün tayin, azil ve terfiler onun yetkisindeydi. Sefer esnasında padişahın mai-
yetinde bulunur, padişah sefere gitmediğinde serdar-ı ekrem unvanı ile orduyu
komuta ederdi, emirleri ferman demekti.
Görsel 1
Divana gelen davalara, kadı ve müderrislerin atama ya da görevden alma işle-
rine bakardı. Salı ve çarşamba günleri hariç haftanın diğer günleri kendi ma-
kamında divan kurar, Divan-ı Hümayunda görüşülecek kadar önem taşımayan
şer’i ve hukukî meselelerle ilgilenirdi. Padişah sefere çıktığında onunla birlikte
giderdi.1480 yılına kadar sayıları bir iken bu tarihten sonra ihtiyaçlar doğrultu-
sunda sayıları ikiye çıkarılmıştır.
Görsel 2
Fatih Kanunnamesine göre padişaha ait malların vekilidir. Onun izni olma-
dan hazineden harcama yapılmasına izin verilmezdi. Ülke toprakları genişleyip
mali işlerin zamanla artması nedeniyle Anadolu ve Rumeli olmak üzere sayıları
ikiye çıkarılmıştır. Devletin mali sıkıntı içerisine girdiği 17. yüzyıldan itibaren
görev ve sorumlulukları daha da önem kazanmıştır.

Görsel 3
Başlıca görevi padişah adına yazılan ferman, berat, nâme gibi belgelerin üze-
rine padişahın tuğrasını çekmekti. İşlerinin yoğun olduğu dönemlerde kubbe
vezirlerinin en kıdemsizi kendisine yardım ederdi. En önemli görevlerinden
biri de devlet arazi kayıtlarının tutulduğu tahrir defterlerindeki düzeltmeleri ve
değişiklikleri yapmaktı. Bu düzeltme ve değiştirmeler divan heyeti huzurunda
yapılırdı.
Görsel 4
Başlıca görevi dinî, siyasi ve idari konularda fetva vermekti. 16. yüzyıldan iti-
baren padişah ve sadrazamlar, Divan-ı Hümayun üyesi olmamasına rağmen
onun görüşüne müracaat etmişlerdir. Padişahların tahta çıkışından donanma-
nın denize açılmasına kadar devlet teşrifatındaki bütün önemli merasimlerde
mutlaka hazır bulunurdu. Hatta padişahların tahttan indirilmesine dair fetva
verebilirdi.
Görsel 5
Divanı-ı Hümayun toplantılarında arzuhalleri (dilekçeleri) sesli okumak, sad-
razamın aldığı notlarda yardımcı olmak, divandan çıkan fermanların kontro-
lünü yapmak, hükümdara ve veziriazama gelen mektupları tercüme ettirerek
bunlara cevaplar hazırlamak, tımar ve zeametlerin beratlarını yazmak, yapılan
tayinleri deftere işlemek başlıca görevleri arasında yer almaktaydı.

Görsel 6

71