Page 99 - Tarih - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

47
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 10

5. ÜNİTE > Dünya Gücü Osmanlı (1453-1595) Kazanım 10.5.5: Kanuni Dönemi’nden itibaren Osmanlı Devleti’nin siyasi sınırlar ve devlet
teşkilatı bakımından olgunluğa eriştiğini kavrar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi OSMANLININ KLASİK DÖNEMİ 20 dk.
Amacı Kanuni Dönemi’nden itibaren Osmanlı Devleti’nin siyasi sınırlar ve devlet teşkilatı bakımından olgunluğa Bireysel
eriştiğini kavrayabilme.

Yönerge Aşağıda verilen metinleri göz önünde bulundurarak soruları cevaplayınız.

Klasik Dönem’de Osmanlılarda Devlet Yönetimi Anlayışı
“Devleti denetlemek için büyük bir ordu gerekir. Orduyu beslemek için çok mal ve servete ihti-
yaç vardır. Bu serveti elde etmek için halk zengin olmalıdır. Halkın zengin olması için de yasalar
adil olmalıdır. Bunlardan biri ihmal edilirse devlet yıkılır.” Yusuf Has Hâcib tarafından yazılmış
olan Kutadgu Bilig’de yer alan ve İslami düşünce ile de uyum içinde olan bu yönetim anlayışı,
Türk-İslam devletleri aracılığıyla Osmanlılara intikal etmiş ve Osmanlılarca da kabul edilerek
geliştirilmiştir.

Osmanlıların beylikten devlete geçtiği dönemde yöneticiler, Anadolu’daki Selçuklu merkezleri
ile İran ve Mısır’dan gelerek, eski Orta Doğu devlet ve yönetim kavramlarını Osmanlı Devleti’ne
yerleştirmişlerdir. Osmanlı devlet kavramı, temelde eski Orta Doğu’dan gelmiş olmakla birlikte,
Osmanlılar eski Türk geleneklerini de sürdürmüşlerdir. Bu anlamda Osmanlı Devleti, kendi-
sinden önceki Türk devletlerinin siyasi, idari, askerî ve sosyal alanlardaki kültür mirasını da
devralmıştır.

Ayrıca topraklarının büyük bir bölümünün Hıristiyan memleketleri üzerinde gelişmiş olması ve
fethettiği Hıristiyan memleketlerdeki bazı eski uygulamaları yürürlükten kaldırmayıp fetihten
sonra da sürdürmesi, Osmanlı Devleti’nin diğer İslam devletlerindeki yönetim biçiminden ol-
dukça farklı nitelikler göstermesine neden olmuştur.

Padişahın mutlak otoritesine dayanan merkezî bir yönetim modelinin oluşturulduğu Klasik Dö-
nem’de, hükümet, eyaletlerin yönetimi ve ordu doğrudan padişaha bağlı bir bütün olarak teşki-
latlandırılmıştı. Bu bütünün merkezinde padişah ve saray teşkilatı bulunuyordu. Merkez teşkilatı
denildiğinde padişah, vezir-i azam, saray, Divan-ı Hümayun ve ordu kurumları akla gelmektedir.

Osmanlılar, Klasik Dönem’de devlet yönetiminde iki temel sistemi birlikte işletmişlerdir. Bunlar-
dan ilki tımar, diğeri ise kul sistemiydi. Bu yapılanma içinde geniş Osmanlı ülkesinde, merkezî
yönetimin örgütlenmesinde kul sistemi, taşranın örgütlenmesinde ise tımar sistemi uygulanarak
padişahın otoritesi, merkezdeki saraydan imparatorluğun sınır bölgelerine kadar başarılı bir şe-
kilde götürülmüştür. Bu iki sistem, imparatorluğun askerî düzeninin yanı sıra bütün idari, mali,
zirai, sosyal ve ekonomik yapısını belirlemiştir.

Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde ise Osmanlılar, tarihinin en geniş sınırları-
na ulaşan bir dünya imparatorluğu olmuştur. Osmanlıların bu dönemi, idari, askerî, sosyal ve
hukuki alanlarda çıkarılan kanunlarla teşkilat ve kurumlarının en gelişmiş bir seviyeye ulaştığı
dönem olmuştur.

Abdüllatif Armağan, Klasik Dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler.
(Metin, düzenlenerek alınmıştır.)

99