Page 63 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 28

1.ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.11: Metinde fikrî, felsefi veya siyasi akım, gelenek veya anlayışların yansımalarını değerlendirir.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Türk Yazınında Din 15 dk.
Amacı Metinlerdeki sanat anlayışını kavrayabilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metinleri okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metinler, asıllarına sadık kalınarak alınmıştır.)

1. Metin
İslâmlık’tan Önceki Türk Yazını

Sözlü yazında, destanlardan başka, koşuk, sagu ve sav adı verilen ürünler de vardır. Koşuk, günü-
müzdeki koşma yapısındadır; konu olarak başta doğa olmak üzere yaşamla ilgili tüm konuları işler.
Sagu, günümüz Halk yazınındaki ağıtın kaynağıdır. Savlar, bu günkü anlamda atasözleridir. Koşuk-
larda ve sagularda Türklerin göçebe ve yarı-göçebe, doğa ile iç içe olan yaşayışlarının özellikleri gö-
rülmektedir. Betimlemeler somut bir dille yapılır; soyut düşünme biçimi henüz bu dönemde yoktur.
Elimizdeki koşuk, sagu ve sav örnekleri, Kaşgarlı Mahmud’un 1072-1074 yılları arasında yazdığı
Divânü Lûgat-it-Türk (Türk Dilleri Sözlüğü) adlı kitabıyla ilk kez yazıya geçirilmiş ve unutulmaktan
kurtarılmıştır. Koşuklar ve sagular, besteli olarak söylenirdi.

Bu dönem şiirine örnek olarak, Eski Türk şiiri kitabından “Tañ Teñri” ilâhisinin metnini ve çevirisini
verelim:

(Günümüz Türkçesi)
tañ teñri kelti tan tanrı geldi
tañ teñri özi kelti tan tanrı kendisi geldi
turuñlar kamag begler kadaşlar kalkınız, bütün beyler, kardeşler
tañ teñrig ögelim tan tanrıyı övelim
Kemal Bek, Eski Türk Yazını

2. Metin
XIII. Yüzyılda Anadolu’da Türk Yazını
Tasavvufa göre, insanın dünyadaki görevi Tanrı’ya ulaşarak onun varlığında yok olmaktır (fenâfillâh).
İnsan gibi, bütün varlıklar da Tanrı’yı kendi dillerinde ve hallerinde arar, ona ulaşmaya çalışırlar. Ön-
celeri Yunus’un olduğu sanılan ama sonra bir başka Yunus’un olduğu anlaşılan bir ilâhîde, bu şöyle
dile getirilmektedir:
Dağlar ile taşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni
Seherlerde kuşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni
Kemal Bek, Eski Türk Yazını

1. 1. metinden hareketle İslamiyet’ten önceki dönemde, Türk edebiyatındaki sanat anlayışı hakkında
neler söyleyebilirsiniz?

61