Page 78 - Tarih 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 11 37

5. ÜNİTE > Sermaye ve Emek
Kazanım 11.5.2: Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde endüstriyel üretime geçiş çabalarını ve bu süreçte yaşanan zorlukları analiz eder.
b) Küresel kapitalist güçlerle rekabet etme konusundaki zorluklar; 1838 Balta Limanı Antlaşması örneğinden hareketle gümrük ve ticaret
antlaşmalarının sınırlayıcılığı ve yerli üretim yerine ithalatın tercih edilmesi gibi faktörler bağlamında ele alınır.
Genel Beceriler: Bilgi Okuryazarlığı Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi BALTA LİMANI TİCARET ANTLAŞMASI (1838) 20 dk.
Amacı Baltalimanı Ticaret Antlaşması’nın Osmanlı ekonomisine etkilerini analiz edebilme Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metne göre soruları cevaplayınız.

BALTA LİMANI TİCARET ANTLAŞMASI (1838)

XIX. yüzyılın başlarında Sanayi Devrimi’ni tamamlayan İngiltere, siyasi ve mali sorunlarla uğraşsa
da hâlâ çok geniş topraklara sahip olan Osmanlı Devleti’ni uygun bir pazar olarak görmekteydi. Bu
pazarı ele geçirmek amacıyla İngiltere, Osmanlı Devleti ile serbest ticaret antlaşması imzalamak is-
tedi. XIX. yüzyılın başlarından itibaren Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa Doğu Akdeniz’de güçlenmiş,
bu durum ekonomik çıkarlarını tehdit ettiği için İngiltere’yi ve saltanatını tehlikeye düşürdüğü için
de Osmanlı Devleti’ni rahatsız etmiştir. Mehmet Ali Paşa tehdidi karşısında II. Mahmud, Rusya ile
1833’te Hünkâr İskelesi Antlaşması’nı imzalamıştır. Bu antlaşma sonucunda İngiltere, Doğu Akde-
niz’deki çıkarlarını Rus tehdidi altında hissetmiş ve Mehmet Ali Paşa sorununda Osmanlı Devleti’ne
yardım etmiştir. İngiltere’nin bu yardımı karşılığında Osmanlı Devleti İngiltere ile 1838’de Balta Li-
manı Ticaret Antlaşması’nı imzalamıştır. Bu antlaşmanın bazı maddeleri şu şekildedir:
• Mevcut kapitülasyonlar devam edecek ve İngiltere’ye yeni imtiyazlar verilecektir.

• İngilizler, Osmanlı ülkesindeki tarım ve sanayi ürünlerini serbestçe alıp satabilecektir.
• Tekel sistemi kaldırılacak, İngilizler diledikleri miktarda ham maddeyi satın alabilecektir.

• İhracattan alınan vergiler %12, ithalattan alınan vergiler ise %5 olarak uygulanacaktır.
• İngiliz vatandaşları Osmanlı ürünlerini, Osmanlı tebaasından tacirlerle aynı vergi koşulları altında
satın alma hakkına sahip olacaktır.
(Kütükoğlu, 1992, ss.38-40’tan düzenlenmiştir.)

1. Devletlerin karşılıklı siyasi ve ekonomik politikalarında nasıl bir etkileşim vardır? Açıklayınız.

2. Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi koşullar ile XIX. yüzyılda Osmanlı dış
politikası hakkında neler söylenebilir?

77