Page 82 - Tarih 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 11 39

5. ÜNİTE > Sermaye ve Emek
Kazanım 11.5.3: Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde hükûmetlerin ekonomik hayat üzerinde kontrol sağlamaya yönelik çabalarını ekonomik
ve politik açılardan değerlendirir.
a) Kapitalist dünya ekonomisinin etkilerinin yanında plansız ve kontrolsüz kamu harcamaları ve artan savaş maliyetleri dolayısıyla 1856’dan
sonraki süreçte kamu maliyesinde yaşanan borç krizleri sonucunda Düyûn-ı Umûmiye İdaresinin kurulması ele alınır.
Genel Beceriler: Bilgi Okuryazarlığı Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi DIŞ BORÇLAR VE DÜYÛN-I UMÛMİYE İDARESİ 20 dk.
Amacı Dış Borçlar ve Düyûn-ı Umûmiye İdaresi üzerinden XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ekonomik ve politik Bireysel
durumunu değerlendirebilme

Yönerge Verilen soruları metne göre cevaplayınız.

DIŞ BORÇLAR VE DÜYÛN-I UMÛMİYE İDARESİ

Osmanlı Devleti ilk dış
borcu Kırım Harbi (1853-
1856) sırasında İngilte-
re’den aldı. 1854-1874
yılları arasında farklı
devletlerden on beş defa
borç aldı. Bu borçlanma
127 milyon Osmanlı al-
tınıyken faiziyle birlikte
ödemekle yükümlü ol-
duğu miktar 239 milyon
Osmanlı altınıydı. Borç-
lanmalar, Avrupalı kredi Görsel 1: Düyûn-ı Umûmiye İdaresi binası
kuruluşları için kârlı bir yatırımdı. 1875 yılına gelindiğinde Osmanlı Devleti artık Batılı devletler-
den ve bankerlerden borç alamayacak duruma geldi.

“93 Harbi” olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Osmanlı Devleti çok ağır bir yenilgiye
uğradı ve devlet ekonomisinde dış borç ödemelerinde sıkıntılar ortaya çıktı. Vadesi gelen ödemeler
yapılamadı. Bunun yerine 17 milyon liralık kâğıt para bastırılarak hazine rahatlatılmaya çalışıldı.
1878 Berlin Konferansı’nda ele alınan konulardan biri Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını ödemesiy-
di. 1879’da tekrar bir araya gelen taraflar Osmanlı borçlarının ve borç faizinin tek elden ödenmesi
konusunda anlaşmaya vardı. Osmanlı Devleti, alacaklı tarafların temsilcilerini İstanbul’a çağırdı.
1881’de yapılan toplantılar bir anlaşma ile sonuçlandırıldı. Bu anlaşmada alınan kararlar hicri Mu-
harrem ayında ilan edildiğinden, “Muharrem Kararnamesi” adıyla anıldı. Zor durumdaki devlet
ekonomisi, bu yaklaşımla biraz nefes aldı. II. Abdülhamit idaresi, alacaklıların bağlı oldukları dev-
letleri muhatap almak yerine doğrudan alacaklıları muhatap alıp uluslararası baskıyı az da olsa
hafifletti. 1881’de Rüsum-ı Sitte İdaresi feshedildi. Bu fesih, alacaklılar için yeni bir kapı açtı. Birik-
miş borçların yarısından fazlası silinip indirim yapıldı. Teminat olarak da Kıbrıs, Doğu Rumeli ve
Mısır vergileri gösterildi. 1881’de “Muharrem Kararnamesi” doğrultusunda “Düyûn-ı Umûmiye
İdaresi” kuruldu. İstanbul merkezli komisyonda İngiltere, Hollanda, Fransa, Almanya, Avusturya,
İtalya ve Osmanlı Devleti’nden birer üye bulunuyordu. Düyûn-ı Umûmiye İdaresinin her yıl hazır-
ladığı bütçe hükümetçe onaylandı. 1882 yılında çalışmalarına başlayan Düyûn-ı Umûmiye İdaresi,
kendisine bağlanan vergileri doğrudan toplamakla yetkiliydi. Dış borçlar sorunu Millî Mücadele
sonrasına kadar sürdü. 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nda dış borçlar meselesi tekrar ele alındı.
Türkiye Cumhuriyeti kendi payına düşen borçları taksitlendirdi. Son taksit 1954’te ödendi.
(Aysal, 2013, ss.1-28’den düzenlenmiştir.)

81