Page 207 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 101

4.ÜNİTE > Makale Kazanım A.4.6: Metnin görsel unsurlarla ilişkisini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Çocuk ve Edebiyat 30 dk.
Amacı Çocuk edebiyatının görsel ögelerle ilişkisini ifade edebilmek. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Çocuk Edebiyatında Görsel Öge
(…)

İnsan okur-yazar olmadan önce çizen, çizgileri ile mesaj veren, duygu ve düşüncelerini aktaran bir
varlıktır. Bu eğilimi mağara resimlerinden çocuklardaki çizme tutkusuna değin izleyebiliriz. Ço-
cuklar da okur-yazar olmadan önce bir çizer, çizgileri okuyan, anlayan ve yorumlayan varlıklardır.
Tanpınar bu yatkınlığı, “Acaba arının bal yapışı gibi, çocuk da resim mi yapar?” diye sorarak dile ge-
tirir. Çocukların resimlerle ve çizgilerle olan ilişkisi, harflerle olan ilişkisinden önce gelir. Çizme eği-
limi, daha sonraki dönemlerde de devam eder. Bu konudaki gerileme, okuma yazma öğrenilmesiyle,
belki de, çizmenin çok da kolay bir iş olmadığının anlaşılması ile başlar. Yine de çizme sevgisinin,
çizgileri okuma ve anlama eğiliminin hep bir heves olarak sürüp gittiği söylenebilir.

Çocuk edebiyatını tanımlayan yazarı değil, okurudur. Çocuk edebiyatı, okuru çocuk olan, hayatı ve
olayları çocuğun algı düzeyine uygun bir biçimde yorumlayan edebiyattır. Bu edebiyat biçimi çocu-
ğu ve çocukluğu hedefleyen bir edebiyattır. Çocuk, dünya ile karşılaşmış, şairin deyişi ile “dünyaya
gelmiş bulunan” biridir. Dünya kendisi için yabancı bir yerdir. Gerçek olanla gerçeküstü, rasyonel
olanla hayalî olan birbirine karışmıştır. Dünya gözüne mitolojik-fantastik görünür. Çocuğun dünya-
yı anlaması önemli bir süreçtir. Bu süreç, doğumla birlikte, hatta doğum öncesinden itibaren başlar,
gelişim psikolojisinin de ortaya koyduğu üzere farklı evrelerden geçerek gelişir. Çocuğun dünya ile
karşılaşması, ön yargı içermez. Onda dünyanın düzenini tanımak, bu düzeni dilsel/zihinsel alanda
yeniden biçimlendirmek için bir büyük potansiyel vardır. Dille birlikle, gerçekliğin bilgisini de ka-
zanmaya başlar. Ateşin yakacağını, soğuğun üşüteceğini öğrenir. Ne var ki, dünya henüz yeterince
içine oturmadığı için, “dünya” tasavvuru, henüz gerçek anlamına kavuşmadığı için hayal ve gerçek
arasında gidip gelir.
İşte hayal ve gerçek arasındaki bu mesafe, bu gidiş ve gelişler, canlı renklerin, olağanüstü varlıkların,
gerçeküstü görüntülerin, düşlerin ve masalların alanıdır. Masal, gerçeklik bilgisini gerçeküstü şekilde
yeniden düzenler.

(…)
Vefa Taşdelen, Çocuk Edebiyatında Görsel Öge

1. a) Masal, gerçeklik bilgisini gerçeküstü şekilde yeniden düzenler. cümlesini metinde anlatılanlardan
hareketle yorumlayınız.

205