Page 78 - Kimya - 12. Sınıf Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 12 36

3. ÜNİTE > Organik Bileşikler Kazanım 12.3.1.2. Basit alkanların adlarını, formüllerini, özelliklerini ve kullanım alanlarını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi ALKANLARI TANIYALIM 30 dk.

Amacı Alkanların yapıları ile özelliklerini arasındaki ilişkiyi kurabilme Bireysel
Aşağıdaki metni okuduktan sonra soruları cevaplandırınız.
Yönerge

Alkanlar için en önemli kaynaklar petrol ve doğal gazdır. Petrol, sıvı alkanlar ve diğer hidrokar-
bonların bir karışımıdır. Katı hâlde bulunan yüksek karbon sayılı alkanlar, petrolün damıtılması
sırasında kalıntı olarak ortaya çıkar.

Karbon Sayısı Özellikleri ve Kullanım Alanları

Doğal gaz büyük oranda metan (% 70-90) ve bir miktar etan, propan ve bütan içerir.
C - C Atmosferde metan yaklaşık 1,7 ppm düzeyinde bulunur. Metanın sudaki düşük çözü-
1 2
nürlüğü nedeniyle okyanuslardaki içerik ihmal edilebilir düzeydedir.
Propan ve bütan oldukça düşük basınçlarda sıvılaştırılabilir. Propan ve bütan gazı
C - C
3 4 çakmaklarda veya aerosol spreylerde itici gaz olarak kullanılır.

Pentandan oktana kadar olan alkanlar, oldukça uçucu sıvılardır ve apolar maddeler
C - C
5 8 için iyi çözücülerdir. Bu alkanlar içten yanmalı motorlarda yakıt olarak kullanılırlar.
Nonandan hekzadekan'a kadar olan alkanlar, dizel ve uçak yakıtında (gazyağı) kullanı-
C - C lan daha yüksek viskoziteli sıvılardır. Bu alkanların donma noktalarının yüksek olması
9 16
sıcaklığın düşük olduğu bölgelerde sorunlara neden olabilir.
17 ile 35 karbon atomlu alkanlar, yağlama yağının ana bileşenlerini oluşturur. Hidro-
fobik yapıları metal yüzeyi suyla temastan koruduğundan, aynı zamanda anti-korozif
C - C 35 maddeler olarak da işlev görürler. Bu alkanlar ayrıca mumlarda parafin mumu olarak
17
kullanılır.
Asfaltta 35 karbon atomunun üzerinde zincir uzunluğuna sahip alkanlar bulunur. Bu
> C 35 alkanların çok az kimyasal ve ticari değeri vardır ve genellikle kırılarak daha düşük
karbon sayılı alkanlara ayrılırlar.

1. Tablodaki bilgilerden alkanların hâl durumları ile ilgili çıkarımlarda bulununuz. Bu çıkarımları
tanecikler arası etkileşimlerle ilişkilendiriniz.

2. Tablodaki bilgilerden alkanların kullanım alanları ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.

79