Page 90 - Kimya - 12. Sınıf Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 12 42

3.ÜNİTE > Organik Bileşikler
Kazanım 12.3.1.5. Basit aromatik bileşiklerin adlarını, formüllerini ve kullanım alanlarını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi, Sınıflandırma Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi AROMATİK BİLEŞİKLER 30 dk.
Amacı Aromatik bileşiklerin formüllerini, özelliklerini ve kullanım alanlarını açıklayabilme Bireysel

1. Yönerge Aromatik bir bileşik olan fenol ile ilgili metni okuyarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Avrupa’da tıp 1800’lerde pek gelişmemişti. Öğrencile-
rin izleyici olarak katıldığı ameliyatlar, büyük amfilerde
maske, eldiven ve dezenfektan kullanılmadan yapılıyor-
du. Ameliyat sonrasında hastaların çoğu kangren olup
ölüyordu. İngiliz Profesör J. Lister (Listır), hastaların
ameliyat sonrasında ölmesini engelleyecek yöntemleri
araştırıyordu. Lister, basit kırıkları olan hastalarda kırı-
ğın genellikle sorunsuz iyileştiğini biliyordu. Ancak kırık
kemik dokuyu delip dışarı çıkmış ise hastaların çoğunun
niçin kangren olup öldüğünü anlayamıyordu. Kangrene
gözle görülmeyen mikropların neden olduğuna inanıyordu ancak bunu nasıl önleyeceğini bilmiyordu.
Katrandan elde edilen katran yağı, kanalizasyona dökülünce kokuların önlendiğini ve katran yağından
da fenol adlı bir madde üretildiğini duymuştu. Lister 1865’te bacağında parçalı kırık olan bir çocuğun
açık yarası kangren olmasın diye fenol kullanmaya karar verdi. Tüm aletlerini ve ellerini fenol içeren
sıvıyla sildi ve çocuğun yarasının üzerine fenollü sıvıya batırılmış bezler bağladı. Dört gün sonra yara-
nın enfeksiyon kapmadığını gördü. Altı hafta sonra çocuk kangren olmadan iyileşti. Lister OH
bu keşfiyle tıp tarihine geçti. Lister, ameliyathanesinde her ameliyat öncesinde cerrahların
ellerini %5’lik fenol çözeltisiyle yıkayıp temiz eldiven giymelerini sağladı. Ameliyat aletleri-
ni de fenol çözeltisiyle yıkattırdı. Hastaların ameliyat sonrası kangrenden ölme oranı Lister
sayesinde çok azaldı. Yıllar sonra anlaşıldı ki, fenoller, bakteri hücresine difüzyonla girip
hücredeki enzimlerin ve proteinlerin yapısını bozarak mikroorganizmaları yok etmektedir. Fenol
Değersiz bir atık madde sayılan katrandan üretilen fenol, ameliyatlarda hayat kurtardı.

1. Fenol bileşiğinin kapalı formülünü yazınız. Fenolün sulu çözeltisi asidik mi yoksa bazik midir?

2. Lister, antiseptik olarak fenolün %5 lik çözeltisinden daha derişik bir çözelti kullansaydı ne olabilirdi?
Açıklayınız.

3. Evlerimizde kullandığımız sirke ile Lister'ın çözeltisi arasındaki benzerliği açıklayınız.

91