Page 12 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 12 4

1.ÜNİTE> Giriş Kazanım A.4.2: Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini belirler.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Okuma Becerisi

Etkinlik İsmi Her Yerde Türkçe 25 dk.
Amacı Türkçenin ortaya çıkışı ve tarihsel dönemlerle ilişkisi hakkında bilgi sahibi olabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

Türk Dilinin Doğuşu ve Gelişimi
Binlerce yıllık geçmişi olan Türkçenin son 1500 yıllık metinlerinin çeşitli coğrafî bölgelerde ve tarih
içerisinde Göktürk, Uygur, Mani, Süryani, Brahmi, Çin, Arap, Ermeni, Grek, Kiril, Latin gibi alfabe-
lerle yazılı metinlere dayandığını biliyoruz. Bu gibi çeşitli alfabelerle yazılan dilin konuşma sınırları
ise şöyledir: Güney Sibirya üst sınır olarak alındığında Mançurya’dan başlayarak kuzeydoğuda dün-
kü isimleri Yakut Türkleri, 1990’dan sonraki isimleri ise Sahalar Türkleri olan soydaşlarımızın Le-
na-Amur nehirlerinin kıyılarından kuzeybatıdaki Çuvaş Türklerine kadar, Asya’da aşağılara inersek
Hindistan’ın ortalarına kadar, Avrupa’da Uralları geçip Balkanlardan daha yukarılara gidersek Es-
tergon, Zigetvar, Avusturya önlerine kadar, Afrika’ya gidersek bütün Kuzey Afrika ve Habeşistan’ın
altında Tuareglere kadar uzanan bir coğrafyada Türkçe yüzyıllardır yirmiden fazla değişen lehçesi ile
konuşulan bir dildir.
Türkçe ile tarih içerisinde çağdaş olduğu bilinen dillerden dünya üzerinde sadece Çince yaşamakta-
dır. Diğer çağdaş büyük diller, ne Sümerce, ne de hiyeroglifler ile yazılan Mısırlıların dilleri. Hiçbirisi
bugün yaşamıyor. Türkçe ile çağdaş diğer bütün diller bugün birer ölü dildir.

Binlerce yıllık geçmişi olan Türkçe bugün Asya’nın büyük bir kısmında, Avrupa’da, Afrika’da konu-
şuluyor. Amerika’da bazılarına göre 300.000, bazılarına göre kıtanın bütününde 500.000 kişi Türkçe
konuşuyor. Bugün Avustralya’da 50.000 ile 80.000 arasındaki bir nüfus Türkçe konuşuyor. Anadil
olarak, birinci dil olarak Türkçe konuşuyor.

Dünya üzerindeki nüfus sayımlarına göre birinci dil Çince, ikinci dil Hintçe, üçüncü dil Latin Ame-
rika’da da konuşulan İspanyolca, dördüncü dil iletişim dili olarak İngilizce, çünkü Hindistan, Pakis-
tan gibi ülkelerde de konuşuluyor. Beşinci dil ise Türkçe. Bu sıralama UNESCO’nun tespitidir.

Ancak Türkçe dünyada binlerce yıldan beri yayılarak varlığını devam ettiren ve yirmiden fazla leh-
çesi ile beş kıtada konuşulan tek dildir ve başka örneği yoktur.

Prof. Dr. Osman Fikri SERTKAYA, Türkçenin Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durumu

1. Sümer ve Mısır dillerinin bugün yaşamayıp çağdaşları olan Türkçenin yaşamasının nedeni sizce ne
olabilir?

11