Page 72 - Fizik 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

39 FİZİK 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. ÜNİTE > Madde ve Özellikleri Kazanım: 9.2.2.1. Dayanıklılık kavramını açıklar.
Genel Beceriler: ----- Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi BOYUTLARIN SINIRI 30 dk.

Amacı Dayanıklılık kavramını açıklayabilme. Bireysel

J. Swift’in roman kahramanı seyyah Lemuel Gulliver; insan, hayvan, ağaç ve ot bütün canlıların tamamen bizimkine benzediği Lilli-
putlar’ın ülkesine uğramıştı. Orada her şey bir parmak (inch) ile bir ayak arasında değişen ölçeklerdeydi Lilliputlar ortalama 6 parmak
boyundaydı ve vücut yapıları da ona göre orantılıydı. Gulliver devler ülkesi Brobdingnag’ı da ziyaret etmişti. Bunlar da tamamen bize
benziyorlardı, tek farkla ki onların boyları bizimkinin 12 katıydı.
Swift, her iki ülkedeki günlük hayatı (18. yüzyılda) bizimkine benzer bir şekilde tasvir etmiştir. Onun insan davranışlarına dair yorumları
hâlâ okunmaya değer ancak o ölçeklerdeki insanların onun anlattığı gibi olamayacağına inanmak için sebeplerimiz bulunmaktadır.
Swift’ten uzun zaman önce Galileo insanın çok küçük ve çok büyük modellerinin insanlar gibi olamayacağını anlatmıştı ancak Swift’in
Galileo’nun yazdıklarını okumadığı belli oluyor. (https://web.itu.edu.tr/guzelah/mak/all/lilliput.html “Düzenlenmiştir.”)
Bir maddenin dış bir kuvvete karşı gösterdiği dayanıklılık kavramı ile kendi ağırlığına karşı gösterdiği dayanıklılık kavramı sıklıkla karış-
tırılmaktadır. Maddelerin dış bir kuvvete karşı gösterdiği dayanıklılık, maddenin kesit alanı ile doğru orantılı iken kendi ağırlığına karşı
gösterdiği dayanıklılık kesit alanı ile doğru, hacmi ile ters orantılıdır.

1. Herhangi bir canlının boyutları sınırsız artabilir mi? Neden?

2. Doğada canlıların farklı boyutlarda olmasının onlara sağladığı dayanıklılık avantajlarına örnekler
veriniz?

3. Dünyamızda yaşayan en büyük canlı 33,5 metre boyu ve 190 ton kütlesi ile mavi balinadır. Deniz
canlılarının kara canlılarına göre daha büyük boyutlu olmasının temel sebepleri nelerdir?

4. Arılar model alınarak, geometrik oranları korunmak koşuluyla bir uçak inşa edeilebilir mi?Açıkla-
yınız.

5. Bir canlı hücresi belirli bir büyüklüğe ulaştığında bölünerek çoğalmaktadır. Bu durumun hücrenin
dayanıklılığına bir etkisi var mıdır?

72
Hazırlayan: Hasan BOZKURT