Page 162 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 79

4. ÜNİTE > Maddenin Hâlleri Kazanım 9.4.2.1: Katıların özellikleri ile bağların gücü arasında ilişki kurar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Alan Becerileri: Çıkarım Yapma
Etkinlik İsmi KATILARIN SINIFLANDIRILMASI 20 dk.
Amacı Katıları sınıflandırmak ve özelliklerini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge

Katılarda moleküller hemen hemen hiçbir hareket serbestliği olmadan belli bir konumda sabit tutulur. Katılar
sıkıştırılamaz, belli bir şekil ve hacme sahiptir. Birkaç istisna dışında (en önemlisi su) bir maddenin katı hâlinin
yoğunluğu daima sıvı hâlinin yoğunluğundan fazladır. Bir bardak suda yüzen bir buz kalıbı buna tipik bir örnektir.
Sıvılar soğutulursa katı hâle gelir. Katılar genel olarak “amorf ve kristal” olmak üzere ikiye ayrılır. Oluşan katıların
özellikleri, atom ve molekülleri bir arada tutan çekim kuvvetlerine bağlıdır.
Amorf katılar
Atom, iyon ve moleküllerin rastgele yığıldığı, eritilmedikçe veya kesilmedikçe belirli bir şekli olmayan katılardır.
Bu katılar ısıtıldıklarında belli bir sıcaklık aralığında yumuşayarak akıcı hâle gelir. Amorf katıların yumuşamaya
başladığı bu sıcaklığa camsı geçiş sıcaklığı denir.
Kristal katılar
Kristal katılarda atom, iyon ve moleküller düzenli bir şekilde istiflenmiştir. Kristallerin yapıları ve özellikleri, tane-
cikleri bir arada tutan kuvvetlere bağlıdır. Kristal katılar dört gruba ayrılır.

Kristal Katılar

İyonik Katılar Kovalent Katılar Moleküler Katılar Metalik Katılar

İyonik katılar
Anyon ve katyonların elektrostatik çekim kuvveti ile birbirini çekmesi sonucunda oluşan kristal katılardır. Sıvı
hâlleri ve sulu çözeltileri serbest iyon hareketiyle elektriği iletirken iyonik katıların katı hâli elektriği iletmez.

Kovalent katılar
Kovalent katılarda katıyı oluşturan atomlar kovalent bağlarla birbirine tutunur. Kristal içinde kovalent bağlar, üç
boyutlu ağ örgülü bir yapı oluşturur. Bu ağ yapı, kristallerin çok sert ve erime noktalarının yüksek olmasına sebep
olur.
Moleküler katılar
Yapı birimi moleküllerdir. Bu moleküller arasındaki çekim kuvvetleri London kuvvetleri, dipol-dipol etkileşimleri
ve hidrojen bağlarıdır. Moleküler katılar yumuşak olup bunların erime ve kaynama noktaları düşüktür. Bu katılar
kolaylıkla hâl değiştirebilir ve elektrik akımını iletmez.

Metalik katılar
Kararlı metal katyonları ile metal atomlarının değerlik elektronlarının oluşturduğu elektron denizi arasındaki çe-
kim kuvveti ile oluşur. Metal kristalleri, bilyelerin üst üste istiflenmesi gibi basit yapılar oluşturur. Katıların en ka-
rarlı ve düzenli hâli metalik kristallerdir. Metalik katılar; ısı ve elektriği ileten, parlak, sert ve dayanıklı, tel ve levha
hâline gelebilen, erime ve kaynama noktaları genellikle yüksek olan kristallerdir.

Yukarıda verilen bilgilerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

161