Page 292 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 149

7.ÜNİTE > Biyografi-Otobiyografi Kazanım: A.4. 2. Metnin türünün ortaya çıkışı ve tarihsel dönemle ilişkisini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi YAŞAMDAN BİR KESİTİN BİYOGRAFİYE YANSIMASI 25 dk.
Amacı Metnin türünün hangi kaynaklardan beslendiğini belirleyebilmek. Türün niteliklerini ifade edebilme. Türün Bireysel
tarihsel dönemle ilişkisini belirleyebilmek.

Yönerge Aşağıda verilen metni okuyunuz. Soruları, metni göz önünde bulundurarak cevaplayınız.
(Alıntı metnin aslına sadık kalınmıştır.)

PARİS’TEKİ YAŞAM

Şinasi Paris’e gittiğinde yirmi üç yaşındaydı. Oradaki yaşamı ayrıntılarıyla bilinmiyor. Ama yazdığı iki
mektupla sonraki yazılarından anlaşıldığına göre: Önce bir süre yalnız Fransızca çalışmış. Bu alanda
yeterli duruma gelince, hangi bilim dalını seçmesi gerektiğini Saray’a sormuş. Devletin gelir giderinin
yönetimi üzerine öğrenim görmesini istemişler. Böylece maliyeyi seçmiş. Bir süre Fransa Maliye Ba-
kanlığı’na devam ederek oradaki çalışmaları izlemiş. Bu arada matematik, tarih, doğabilim, toplumsal
bilimlerle de ilgilenmiş. Bir yandan da edebiyata, dil konularına düşkünlüğünü sürdürmüş.
Çeşitli kaynaklarda verilen adlara bakılırsa Şinasi’nin Paris’te oldukça seçkin kültür çevrelerine girip
çıktığı anlaşılıyor. Tanıdığı kimseler arasında şunlar var: doğubilimci de Sacy ailesi, Pavet de Cour-
teille, dilbilimci Littré, ünlü yazar Ernest Renan, şair Alphonse de Lamartine. Ayrıca, 1851’de Société
Asiatique’e üye alınmış.
Paris’te ne kadar kaldığını kesinlikle bilmediğimiz Şinasi’nin ilk baskısını 1863 yılında yaptığı Durûb-ı
Emsal-i Osmâniyye (Osmanlı Atasözleri) adlı kitabını da 1851’de orada hazırladığı kendi önsözünden
anlaşılıyor. Yapılan ilk baskısında 1500 atasözü ile 300 kadar deyim var.
Şöyle atasözleri:
Ardında yüz köpek havlamayan kurt kurt sayılmaz / Alçak yerde tepecik kendini dağ sanır / Danışan
dağı aşmış / Ekinci yağmur ister yolcu kurak / Eğilen baş kesilmez / (…) / Gazap gelince akıl gider /
Isıran it dişini göstermez / Kurda koyun inanılmaz / Nasıl yaşarsak öyle oluruz / Tek kürekle mehtaba
çıkılmaz / Yokluk taştan katıdır / Zulm ile Bağdat viran olur.
Uzmanlar bu çalışmasına, ayrıca annesine yazdığı bir mektuptaki aydınlık, açık, temiz dile bakarak
dört beş yıllık Paris yaşamının, Şinasi’nin edebiyat anlayışını büyük oranda değiştirdiğini söylerler.
Paris’ten annesine yazdığı mektupta şöyle sözler vardır:
“Benim canımdan aziz olan valideciğim,
Geçenki aldığım mektubunuzda bir yıldan beri hasta olduğunuzu bildirmiş idiniz. Lâkin bundan
anladığıma göre, canınızla uğraşır mertebeye gelmişsiniz. Öyle ise efendim, niçin bu zamana kadar
bildirmediniz? Eğer bildirmiş olsaydınız çarçabuk tahsilin arkasını alıp şimdiye dek Âsitane’ye (İstan-
bul’a) gelirdim, çünkü bundan mukaddem (önce) daha kolaylıklar var idi. Her neyse şu günlerde işimi
bitirmek üzereyimdir.
(…)
Aman canımdan aziz olan valideciğim, gençlik ve cahillik münasebetiyle size her ne kabahat ettim ise
cümlesini (hepsini) affeyle ve hakkını helâl eyle.”
11 Şubat 1851 tarihini taşıyan bu mektup Şinasi’nin yazı dilinde nasıl bir gelişmeyi özlediğini açıkça
gösteriyor. Çağın genel edebiyat anlayışının baskısıyla yazılarında böyle aşırı bir atılım yapamasa da
1859’da yazacağı Şair Evlenmesi oyununda aşağı yukarı bu dili kullanmaktan çekinmeyecektir.
Şinasi’nin annesi 1852’de öldü. Paris’ten İstanbul’a dönüşünün ise 1853 ya da 1854’te olduğu sanılıyor.

Memet Fuat, Şinasi-Yaşamı Sanatçı Kişiliği Yapıtları, de Yayınevi, İstanbul, 1977.

291