Page 6 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite

ortaya çıkardı. II. Dünya Savaşı’nın amiral gemisi olan ABD, savaş sonrasında da bu rolünü devam ettir-
di. Kendini hem Avrupa’yı hem de dünyayı yeni felaketlerden kurtaracak tek güç olarak gördü. Böylece
dünya, ABD ile SSCB arasında iki kutuplu hâle geldi. Diğer devletler iki taraftan birini seçmek, ondan
yana tavır almak zorunda kaldı.
Dünyanın iki kutuplu hâle gelmesini hazırlayan nedenlerden bazıları şunlardır:
ABD SSCB
(BATI BLOKU) (DOĞU BLOKU)
• ABD, II. Dünya Savaşı sonrasında Monroe Doktrini’ni • 1917 İhtilali sonrasında göreli güçsüzlük ilkesinin içi-
terk ederek Amerika kıtasının dışına yöneldi. ne kapattığı SSCB, savaştan iki büyük devletten biri
olarak çıktı.
• SSCB’nin komünist rejimini tehdit olarak gören Batı- • SSCB, savaş sonrası proleter (emekçi) ihtilal için
lı ülkelerde, SSCB’ye karşı koyabilecek gücün ABD dünya genelinde bir çabanın içine girdi.
olabileceği düşüncesi hâkim oldu.
• II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası ilişkilerde Av- • II. Dünya Savaşı sırasında ABD, Avrupa’ya ciddi
rupa’nın dışında da önemli stratejik merkezlerin (Latin miktarda kuvvet yığmıştı. ABD, savaş sonrasında
Amerika, Asya, Afrika gibi) ortaya çıkması ABD’yi bu SSCB’nin güven veren tutumundan dolayı Avrupa’da-
merkezlerle ilgilenmeye yöneltti. ki güçlerini geri çekti. Bu durum SSCB’ye Avrupa’da
hareket alanı açtı. Bu ortamda SSCB komünist ide-
olojisini tüm Avrupa’ya ve dünyaya yayabilecekti.
SSCB kendisine hareket alanı gördüğü Avrupa, Orta
Doğu ve Asya istikametinde genişlemeye ve müttefik-
ler bulmaya başladı.
• II. Dünya Savaşı’nda üstünlüğün ele geçirilmesinde en belirleyici unsurlardan biri hava gücü oldu. Savaş son-
rasında havacılık alanında (uzay, uçak, füze gibi) iki devlet (ABD-SSCB) ön plana çıktı.
• II. Dünya Savaşı’ndan önce dünya siyasetine yön veren İngiltere ile Fransa’nın zayıflaması ve Almanya, İtalya,
Japonya gibi ülkelerin yenilmesi dünya liderliğini iki devlete (ABD-SSCB) bıraktı.
• II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası üstünlüğü belirleyen argümanlardan biri olan ekonomik gelişmişlik,
dünya siyasetine yön verdi. Dünyada bu yeterliliğe sahip iki devlet (ABD-SSCB) ön plana çıktı.

İki kutuplu hâle gelen dünyada bloklar tarafından atılan siyasi ve ekonomik adımlar şunlardır:

Batı Bloku’nda ABD Liderliğinde Atılan Siyasi ve Doğu Bloku’nda SSCB Liderliğinde Atılan Siyasi ve
Ekonomik Adımlar Ekonomik Adımlar
Truman Doktrini (1947) Kominform (1947)
• Amaç, komünist tehdide karşı yardıma muhtaç dev- • SSCB, uydu ülkeleriyle bağını güçlendirmek ve
letlere ekonomik ve askerî yardımda bulunarak ko- ABD’nin ortaya koyduğu Truman Doktrini ve Marshall
münizmin yayılmasını engellemekti. Planı ile mücadele etmek amacıyla Kominformu kurdu.

Marshall Planı (1947) Molotof Planı (1947)
• ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’ın (Corc Mar- • ABD’nin Marshall Planı’nı uygulamaya koymasıyla
şal) 1947’de hazırladığı plana göre aralarında Türki- Sovyet karşıtı Avrupa ülkelerinde mali alanda bir iyi-
ye’nin de olduğu 16 Avrupa devleti, kendi içinde bir leşme yaşandı. Bu gelişmeler üzerine SSCB, Molotof
ekonomik plan hazırlayıp uygulayacak, eksik kalan Planı’nı uygulamaya koyarak COME CON ülkelerine
alanlarda ABD bu devletlere yardımda bulunacaktır. ekonomik yardımda bulundu ve üye ülkeler arasında
ticaretin geliştirilmesini sağlamaya çalıştı.
Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) (1957) COMECON (1949)
• Avrupa’da mal, iş gücü, hizmet ve sermayenin ser- • SSCB, ABD’nin Marshall Planı’na karşı komünist ül-
best dolaştığı bir ortak pazarın kurulmasını ve sonra- kelerin ekonomik dayanışmasını sağlamak için CO-
sında siyasi birliğin sağlanmasını amaçlayan birliktir. MECON’u kurdu.
Birliğin adı 1992’de Avrupa Birliği olarak değiştirilmiş-
tir.
NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü-1949) Varşova Paktı (1955)
• SSCB ve komünizmin Avrupa’daki yayılışını engelle- • SSCB, komünizme karşı en ciddi cepheyi oluşturan
mek için ABD öncülüğünde savunma amaçlı kurulan NATO’nun etkinliği ve silahlı gücünü tehdit olarak gör-
birliktir. dü ve Varşova Paktını kurdu.

98