Page 20 - Coğrafya 12 | 2.Ünite

3 4 4 Deniz Yolları

Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye, üç kıtanın ana geçiş yolları üzerindeki konumu nedeniyle transit
taşımacılık açısından büyük bir öneme sahiptir. Denizciliğin geliştirilmesi ve bu coğrafi avantajın en etkin
şekilde kullanılması ülkemizin gelişmesine katkı sağlayacaktır.

Türkiye’de denizcilik işletmeciliğinin ilk adımı 1843 yılında kurulan Fevaid-i Osmaniye ile atılmıştır. 1851
yılında bugünkü İstanbul şehir hatları vapurlarının temeli olan Şirket-i Hayriye, Galata Köprüsü’nden Hay-
darpaşa’ya, Beşiktaş’tan Üsküdar ve Haydarpaşa’ya olmak üzere iki yeni hatla yolcu taşımaya başlamıştır.

1 Temmuz 1926 tarihinde çıkarılan ‘‘Kabotaj Kanunu’’ Türk denizciliği için bir dönüm noktası olmuştur.
Bu kanunla; kıyılarımızda ve iç sularımızda yapılacak tüm faaliyetlerin hakları Türk gemilerine ve Türk
vatandaşlarına verilmiştir. Ayrıca 1935 yılından itibaren 1 Temmuz ‘‘Kabotaj ve Denizcilik Bayramı’’
olarak kutlanmaktadır.

Deniz yolları işletmesi, 1937 yılında Denizbank’a; 1939 yılında Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlü-
ğü ile Devlet Deniz Yolları ve İşletmeleri Umum Müdürlüklerine; son olarak 1944’te Devlet Deniz Yolları
ve Liman İşletmeleri Umum Müdürlüğüne verilmiştir.
20. yüzyılın son çeyreğinde kara, deniz ve hava taşımacılığı tüm dünyada bütünleşme eğilimine girmiştir.
Yüklerin kapıdan kapıya taşınmasına olanak sağlayan çok biçimli taşımacılık, özellikle konteynerlerin or-
taya çıkmasıyla önem kazanmıştır.

Türkiye’de uluslararası ticaretin yaklaşık %65’i en ucuz taşıma türü olan deniz yolu ile gerçekleştirilmek-
tedir (Grafik 3.11). Bu nedenle ticari işlevi yüksek Haydarpaşa, İskenderun, Bandırma, Derince, Samsun,
İzmir ve Mersin limanları oldukça önemlidir. Bu limanların birçoğunun hinterlandının hem kara hem demir
yolu ile bağlantısı vardır.

Türk Deniz Ticaret Filosu’nu oluşturan gemilerin çoğunluğunu, kuru yük gemileri oluştururken deniz yol-
larında taşınan önemli yükler; maden cevherleri, tahıl ürünleri, orman ve sanayi ürünleri gibi dökme kuru
yüklerdir. Konteyner taşımacılığında önde gelen limanlarımız arasında başı %37’lik payla İstanbul Ambar-
lı çekerken İzmir, Mersin ve İstanbul Haydarpaşa limanları da konteyner taşımacılığında önemlidir.

Ülkemizde uluslararası araç taşımacılığında (Ro-Ro), ilk olarak Haydarpaşa-Trieste (Triest, İtalya) ile baş-
layan hatlara Mersin, İzmir bağlantılı Venedik-Trieste olarak devam edilmiş, sonrasında buna Karadeniz
hattı da eklenmiştir (Görsel 3.17). Türkiye’nin uluslararası yolcu taşımacılığında (kruvaziyer) önde gelen
limanları, ana kruvaziyer limanı özelliğindeki İstanbul, İzmir, Çeşme, Kuşadası, Bodrum, Marmaris, Alan-
ya ve Antalya limanlarıdır. 198

142 İhracat İthalat
120

78

44
34
18 23 19
0,6 1,4 1

TOPLAM Kara yolu Demir yolu Hava yolu Deniz yolu Diğer

Görsel 3.17: TIR taşımacılığında kullanılan Ro-Ro gemisi Grafik 3.11: Türkiye’de dış ticaretin ulaşım sistemle-
rine göre dağılımı (milyar dolar) 2016 TÜİK.

108