Page 17 - Coğrafya 12 | 2.Ünite

3 4 2 Demir Yolları

Tarihin akışını etkileyen icatlardan biri de demir yollarıdır. 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren ticarileşerek
yaygınlaşan demir yolları; sanayiyi ve ticareti dönüştüren, sanata ve kültüre kısacası insanlığı ilgilendiren
her konuya etki eden bir alan olmuştur.

Ülkemizin demir yolu ulaşımında tarihsel bir yolculuğa çıkacak olursak demir yolu çalışmalarına 23 Eylül
1856 yılında 130 km’lik İzmir-Aydın demir yolu hattının açılması ile başlanmıştır. Osmanlı Dönemi’nde
yapılan toplam 8.619 km uzunluğundaki demir yolu hattının 4136 km’lik bölümü, Türkiye Cumhuriyeti
sınırları içinde kalmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında demir yolu ağlarına önem verilmiştir. 1923-1933 yılları arasında inşa
edilen demir yolunun uzunluğu 1.800 km’yi bulmuştur. Birinci ve İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planları ile
demir-çelik, kömür ve makine gibi üretim kollarına önem verilmesi demir yolu güzergâhlarını da etkilemiş-
tir. Cumhuriyet öncesinde demir yollarının %70’i, Ankara-Konya hattının batısında kalırken Cumhuriyet
Dönemi’nde inşa edilen demir yollarının %78,6’sı doğu bölgelerine döşenmiştir. Demir yolu yapımı, 1940’
lara kadar hızla ilerlerken 1950’lerden itibaren Marshall (Marşal) yardımıyla kara yolu yapımına öncelik
verilmesi nedeniyle 1950-1980 yılları arasında sadece 20 km yeni demir yolu hattı yapılabilmiştir (Grafik
3.8). Kara yollarının hızlı gelişimi, demir yollarının yolcu ve yük taşımacılığındaki gücünü büyük ölçüde za-
yıflatmıştır. 1955 yılında ulaşım sistemleri içerisinde demir yollarının yolcu taşımacılığındaki payı; %2,2 iken
2000’li yıllara gelindiğinde %2’nin altına düşmüş, yük taşımacılığında da %61’den %5’e kadar gerilemiştir.

Demir yolunun diğer ulaşım seçeneklerine göre daha güvenilir ve konforlu olması, zamanı daha etkin biçim-
de kullanmayı sağlaması son dönemde hızlı tren hatlarına ayrı bir önem verilmesine neden olmuştur.

Türkiye’de de 2000’li yıllardan itibaren ulaştırma politikalarının demir yolu lehine değişimiyle Ankara, Es-
kişehir, İstanbul, Konya, İzmir, Sivas ve Bursa gibi yolcu potansiyeli ve nüfus açısından ülkemizin büyük
kentlerini birbirine bağlayacak olan koridorlara hızlı tren yapılması için çalışma başlatılmıştır (Grafik 3.9).

Bu bağlamda Türkiye’nin ilk hızlı tren seferi, 2009 yılında İstanbul-Ankara hızlı tren hattının bir parçası olan
Ankara-Eskişehir hattında başlamıştır. Eskişehir-Pendik bölümü, 25 Temmuz 2014’te tamamlanarak İstan-
bul-Ankara yüksek hızlı tren hattı kesintisiz ulaşıma açılmıştır.

Demir yolu uzunluğu (km) Demir yolu uzunluğu (km)

14.000 1.500

12.000 1.213 km
10.000
1.000
888 km
8.000

6.000
500
397 km
4.000
2.000
0
0
0
1923 1940 1950 2000 2010 2016 2005 2009 2013 2017
Grafik 3.8: Yıllara göre Türkiye’nin demir yolu hattı Grafik 3.9: Yıllara göre Türkiye’nin hızlı tren hatları
uzunlukları

105