Page 54 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

OKUMA PARÇASI
PİRİ REİS
Tam adı Piri Muhyiddîn İbn Hacı sinin yer alması, diğer paftalarda
Mehmed olan Piri Reis (1465- Oğlak dönencesinin ve Ekvator
1554) eşsiz bir kartograf, deniz çizgisinin de yer aldığını düşündür-
bilimci ve denizcilik tarihinde izler mektedir. Bu haritadan anlaşıldığı
bırakmış bir kaptandır. 15. yüzyıl- kadarıyla Piri Reis 15 yıl içindeki
da Osmanlıların Akdeniz’i bir Türk bütün keşifleri izlemiş, önceki harita-
gölü hâline getirmesini sağlayan- sında bulunan hataları düzeltmiş ve
lardan biri olması bakımından ay- boş bıraktığı yerleri tamamlamıştır.
rıca dikkate değerdir. Piri Reis’in İki harita karşılaştırmalı olarak
denizcilik tarihi bakımından önemli incelendiğinde, dünyada olup biten-
üç yapıtı vardır: Birinci Dünya lerin izlendiği görülür. Piri Reis’in
Haritası, İkinci Dünya Haritası ve ve dolayısıyla da Osmanlı Devle-
Kitâb-ı Bahriye. ti’nin o dönemde kendi içine kapalı
Birinci Dünya Haritası olmadığı, Batı’da olup bitenlerin sürekli izlen-
1929 yılında Topkapı Sarayı’nda bulunan diği açıkça anlaşılıyor. Piri Reis’in bu tutumu,
bir harita parçası üzerindeki notlar okundu- Osmanlı Devleti’nin güçlü bir devlet olmak
ğunda, bunun Piri Reis’in 1513 yılında çizdiği için bilgiyi önemsediğinin ve devletin bilginin
ve 1517’de, Mısır’da Sultan Selim’e (1512- ışığında büyümesine özen gösterildiğinin açık
1520) sunduğu haritanın bir parçası olduğu kanıtıdır. Bu açıdan bakıldığında, Piri Reis’in
anlaşılmıştır. Piri Reis haritasının elimizdeki yapıtları hem dünya ile eş zamanlı çalışmalar
bu kısmında, Atlas Okyanusu’nun iki yakasını hem de 16. yüzyılın seçkin çalışmaları olarak
ihtiva edecek şekilde Batı Afrika kıyıları, Asor, dikkat çeker.
Kanarya ve Yeşilburun takımadaları; Atlas Ok- Kitâb-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı)
yanusu, Güney Amerika ile Orta Amerika’nın Düzyazı ve kısmen şiir tarzında yazılmış
bilinen kısımları, Florida ve Antiller yer almak- iki nüshası bulunan Kitâb-ı Bahriye, Ege ve
tadır. Parşömen üzerine renkli çizilen harita, Akdeniz’in tam bir deniz kılavuzudur (portulan).
çeşitli bölgelere ayrılmış, her bölge ile ilgili bilgi İçerdiği haritalarla gemicilere kolay seyahat
verilmiş ve o bölgede yaşayan ve yetişen ilginç etme olanağı sağlayan kitap 1521’de yazılmış-
hayvanların ve bitkilerin resimleri de çizilmiştir. tır. Piri Reis bu çalışmayı Kemal Reis ve onun
İkinci Dünya Haritası arkadaşlarıyla çıktıkları seferlerde kazandığı
Piri Reis 15 yıl sonra yine bir Dünya haritası deneyimleri ve duyduklarını değerlendirmek
çizmiştir. Bugün elimizde bulunan parça harita- için yazdığını belirtir. Kitapta yer alan açık-
nın Grönland’ı, Kuzey ve Orta Amerika sahil- lamalardan kitabın yazılış yöntemi hakkında
lerini gösteren kısmıdır. Ceylan derisi üzerine da bilgi edinmek olanaklıdır. Buna göre önce
sekiz renkli hazırlanmış bu haritanın boyutları açıklamalar yazılmış, daha sonra açıklamanın
68x69 cm’dir, birinci haritaya göre daha özenli ait olduğu yerin planı ve haritası çizilmiştir.
çizilmiştir. Tamamı 8 paftadan oluşmaktadır.
Haritada dört rüzgârgülü ve iki adet mil ölçeği Bilim Tarihçisi Gözüyle Piri Reis
vardır ve ölçeği birinci haritanınkinden daha Prof. Dr. Hüseyin Gazi TOPDEMİR
büyüktür. Mevcut paftada Yengeç dönence- TÜBA GÜNCE 45.Sayı

Nokta Çizgi
Alan

BİLGİLERİN HARİTAYA AKTARILMASI

Dünya üzerindeki mekânsal veriler; nokta, çizgi ve
alan olarak harita üzerine aktarılabilir. Göller, denizler,
tarım alanları, sanayi bölgeleri vb. alan olarak; akarsu-
lar, yollar, fay hatları, sınırlar vb. çizgiler şeklinde; ölçe-
ğe bağlı olarak değişmekle beraber genellikle yerleşim
merkezleri, doruklar vb. nokta şeklinde haritalara aktarılır
(Şekil 1.25). Şekil 1.25: Bilgiler harita üzerine aktarılırken çeşitli yön-
temler kullanılır.

64 DOĞAL SİSTEMLER