Page 261 - Defterim - Felsefe 10

3. Etkinlik: Aşağıdaki filozoflara ait görüşlerin sanat felsefesindeki hangi soru ya da
sorulara yanıt olabileceğini karşılarına yazınız.

Görüşler Sorular

Platon, sanatın taklit olduğunu söyler. Sanat eserleri, ideala-
rın kötü birer kopyası olan fiziksel nesnelerin taklit edilmesiyle
oluşturuldukları için taklidin taklididir. Bu nedenle fiziksel nes-
nelerden daha aşağıdadır.

Aristoteles, bir varlığa ya da parçalardan oluşan bir bütüne gü-
zel denilebilmesi için onu oluşturan parçalar arasında belirli bir
düzenin olması gerektiğini savunur. Ona göre güzelliğin başlıca
unsurları düzen, simetri ve kesinliktir.

Hume’a göre güzellik, şeylerin kendilerinde bir nitelik olarak
değil sadece onları düşünen kişinin zihinde var olur. Her zihin
güzelliği farklı algılar. Hatta bir kişinin güzel olarak algıladığı bir
nesnede bir başkası biçim bozukluğu algılayabilir.

Eugéne Véron’a (Üjin Veğon) göre sanat eserinin değerini onu
yaratan sanatçı belirler. Eser, sanatçısının sahip olduğu özel-
liklerin bir dökümüdür. Sanatçının sanat eserinde dile getirdiği
duygular, sanatçının izi olarak eserinin etkisinde kendini göste-
rir. Bu aynı zamanda sanatçının kişiliğinin etkisidir.

Croce (Kroçe), sanatın faydayı gözeten ya da ahlaki kaygı taşı-
yan bir etkinlik olmadığını savunur. Ona göre sanat sezgisel bir
görüştür. Bu nedenle tümelin bilgisine odaklanan nesnel bir bilgi
ortaya koymaz. Sanatın taşıyıcısı olduğu bilgi, doğa bilimlerine
indirgenemeyen, tikele ait bir bilgidir.

Heidegger için sanatın özünü açıklayabilmenin yolu, sanatçı ve
sanat eserini açıklamaktan geçer. Bunun nedeni sanat, sanatçı
ve sanat eseri arasındaki karşılıklı ilişkidir. Sanat eserini var
eden sanatçıdır. Bunun tersi de doğrudur. Sanatçı ve sanat ese-
ri de ancak sanat sayesinde ortaya çıkabilir. Dolayısıyla sanatın
varoluşu her biri birbirine bağlı olan bu üç unsurla açıklanabilir.

Marcuse (Markuze), gelişmiş sanayi toplumlarında işleyen kültür
ve ideolojinin tahakkümünü eleştirerek, bu toplumlarda sanatın
yüceltilmiş doğasının bozulduğunu savunur. Buna karşın bağım-
sız sanat, eleştirel bir duruşun aracısı olabilir. Bunun nedeni
sanatın kendi kurallarına sahip olması ve mevcut gerçekliğin
ilkelerine uymamasıdır. Bu anlamda sanatın siyasal potansiyeli
estetik formunda bulunur.

Rand’a göre sanat öğretmez, sanatın nihai amacı somut ger-
çekliğin aslında nasıl olacağını teşhir etmesidir. Sanat nesneleri,
olabileceği ve olması gerekeni temsil eder. Sanatın sağladığı asıl
fayda insana şeylerin olması gerektiği gibi bir dünya deneyimi
yaşatmasındadır.

259