Page 304 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

Halk edebiyatının sözlü ürünlerinden olup doğaçlama oynanan bir tiyatro türüdür.
Taklit, geleneksel Türk tiyatrosunda önemli bir yer tutmaktadır; şive taklitlerinin
yanı sıra insan, hayvan ve cansız varlık taklitleri de yapılır.
Oyunlarda karşıtlıklardan yararlanılır. Karagöz-Hacivat, Pişekâr-Kavuklu
oyundaki karşıt tiplerdir.
Dans, şarkı, türkü ve müzik oyunların bir parçasıdır.
Oyunlar herhangi bir mekânda oynanabilir, modern tiyatroda olduğu gibi belirli
bir sahne yoktur.
Kostüm, dekor, ışık gibi unsurlar; modern tiyatroya göre daha az kullanılır.
Geleneksel Türk tiyatrosunun ürünleri Karagöz, orta oyunu, meddah, köy seyirlik
oyunları olmak üzere genel olarak dört başlık altında ele alınmaktadır.

1. Karagöz

Bir gölge ve hayal oyunudur.
Tasvirlerin ışıklı perdede oynatılmasına dayanan bir oyundur, tasvir adı verilen
figürlerle oynanır. Bu tasvirler deve derisinden veya mukavvadan kesilip boyanarak
yapılır.
Karagöz oynatıcısına hayalî, hayalbaz veya Karagözcü denir.
Karagöz’ün oynatıldığı perdeye Küşterî meydanı denir.
Karagözcünün yardımcılarından tef çalan kişiye dayrezen, şarkı söyleyen kişiye
yardak denir.
Oyundaki güldürü unsuru daha çok yanlış anlamalara dayanır.
Oyunun esas kişileri Karagöz ve Hacivat’tır.
Karagöz; mesleği demircilik olan, klasik anlamda bir eğitim görmemiş, temiz kalpli,
şakacı, çabuk öfkelenen, söylenen sözleri yanlış anlayan, zaman zaman da kaba
kuvvete başvuran bir tiptir.
Hacivat; iyi eğitimli, kurnaz, kibar, kolay öfkelenmeyen, sabırlı bir karakterdir.
Çelebi, Zenne, Tiryaki, Beberuhi, Tuzsuz Deli Bekir oyunun diğer tiplerinden
bazılarıdır.
Osmanlı Devleti’nin farklı etnik kökene sahip vatandaşları (Arnavut, Rum, Ermeni,
Arap vb.) oyunun kişi kadrosunda yer alır.

302