Page 307 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

3. Meddah

Bu türde, bir sandalyeye oturan meddah dinleyicilere hikâyeler anlatır.
Meddah, hikâyeyi anlatırken taklitlere ve canlandırmalara başvurur, bu yönüyle tek
kişilik bir tiyatro oyununa benzer.
Hikâyenin kahramanları sosyal konumlarına, bulundukları yerlere, cinsiyetlerine
göre konuşturulur. Hayvan sesleri taklit edilir.
Meddah, girişte “Hak dostum, Hak!” diyerek genellikle şu beyitle anlatısına başlar:
“Söyledikçe sergüzeşti verir bezme letafet,
Dinle imdi bende-i âcizden hoş bir hikâyet.”
(Yaşadıklarını anlattıkça meclise neşe verir. Şimdi âciz kuldan hoş bir hikâye dinle.)
Baston (sopa) ve mendil, meddahın temel aksesuarlarıdır.
Baston, hikâyedeki sesleri (kapı çalma sesi) ve aksesuarları (süpürge, tüfek, saz
vb.) taklit etmek için kullanılır. Mendil ise başörtüsü, başlık gibi aksesuarlar yerine
kullanılır.

IV. Murat’ın meddahlığını yapan Tıfli
Ahmet Çelebi zengin bir hikâye dağarcığına
sahiptir ve birçoğunu yazılı hâle getirdiği
hikâyelerin günümüze ulaşmasını
sağlamıştır. Derviş Mehmet, Camcı İsmail,
Şair Şirvanlı Cenani, Mürekkepçi İzzet,
Kara Firüz, Şerif Çelebi, Kurbani Ali,
Manisalı Derviş Kamili, Nuhzade Mustafa
Çelebi, Pertevi Ahmet Çelebi, İstanbullu
Hamdi bilinen meddahlardandır. Behçet
Mahir ise meddahlık geleneğinin son büyük
temsilcisi olarak değerlendirilmektedir.

4. Köy Seyirlik Oyunları

Yazılı bir metni olmayan, kırsal bölgelerde ve köylerde köylüler tarafından yapılan
gösteriler veya oynanan oyunlardır.
Genellikle düğünlerde, bayramlarda, ekim ve hasat zamanlarında, mevsim
değişiklikleri ile uzun kış gecelerinde eğlenmek ve vakit geçirmek için oynanır.
Köy seyirlik oyunlarının çoğu ritüel kalıntılarıdır. Eski zamanlardaki bereket,
canlanma, atalar kültü gibi unsurlara ve törenlere dayanır.
Anonim özellik gösteren köy seyirlik oyunları acıklı veya güldürücü olabilir.
Oyunlarda çevrede bulunan malzemelerden yararlanılır. Koyun postu kostüm;
tencere karası, un, kül makyaj için kullanılır.
Belirlenmiş ve düzenlenmiş bir sahneye ihtiyaç duyulmaz. Kapalı veya açık alanda
oynanabilir. Oyunun oynandığı yer sahneyi oluşturur.
Taklit, oyunların önemli bir parçasıdır.
Müzik ve dansa oyunlarda sıklıkla yer verilir.
Oyunlar, çoğu zaman ak-kara, eski-yeni gibi çatışmalar üzerine kurulur.

305