Page 305 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

Karagöz oyunu dört bölümden oluşur:
a) Mukaddime: Oyunun giriş bölümüdür. Oyundan önce perdenin
ortasına göstermelik adı verilen hareketsiz bir tasvir konur.
Bu tasvir, oyun hakkında fikir verebileceği gibi oyunla ilgisiz
de olabilir. Göstermeliğin kullanım amacı seyircinin oyuna
odaklanmasını sağlamak ve oyunun başladığını belirtmektir.
Ardından kamıştan yapılmış nareke adlı düdüğün sesi ve tef
velvelesiyle göstermelik, perdeden kaldırılır. Göstermelik kaldırıldıktan sonra
Hacivat, seyirciye göre sol taraftan sahneye girer ve bir semai söyler. Semaiden
sonra perde gazeli, perde gazelinden sonra bir beyit okur. Beyitten sonra kafa
dengi bir arkadaş aradığını söyleyip aradığı kişinin özelliklerini sıralar. Bunu
takiben Karagöz seyirciye göre sağ taraftan sahneye gelir, Hacivat’la kavga eder.
Hacivat kaçar, bunun üzerine Karagöz yere düşer ve ahenkli bir şekilde Hacivat’a
veriştirir.

b) Muhavere: Karagöz ve Hacivat arasındaki karşılıklı konuşmaların
olduğu bölümdür. Bu bölümdeki konuşma genellikle ikisi
arasındadır.

c) Fasıl: Oyunun ana bölümüdür. Bu bölümde Hacivat ve
Karagöz’e diğer oyun kişileri de katılır. Oyunlar, fasıl
bölümündeki konuya göre adlandırılır. Ağalık, Bahçe Sefası
(Esirci), Balıkçılar, Baskın, Bursalı Leylâ, Büyük Evlenme,
Hançerli Hanım, Hayal Perdesi, Hüseyin Fellah, İyilik Eden
İyilik Bulur, Karagöz’ün Dadıdan Dayak Yemesi, Karagöz’ün
Fotoğrafçılığı, Karagöz’ün Aktör Olması yahut Komikliği,
Karagöz’ün Âşıklığı, Karagöz Aşçı, Muhabbetin Neticesi, ÇELEBİ
Karagöz’ün Sahte Ölümü, Sahte Sakal, Karagöz’ün Hamamda
Dayak Yemesi, Horozlu Düğün, Bursa Sefası, Karagöz’ün
Hainden İntikamı; oyun adlarından bazılarıdır.

ç) Bitiş: Karagöz; oyunun bittiğini haber verir, “Sürçülisan ettiysek
affola!” diyerek oyundaki kusurlar için af diler. Hacivat ve Karagöz
arasında kısa bir konuşma geçer ve oyun sona erer. Genellikle bu
son konuşmada oyundan çıkarılacak ders de ifade edilir.

Muhavere ile fasıl arasındaki başlıca ayrım, ilkinin sadece söze dayanıp olaylar
dizisinden sıyrılmış, soyutlaştırılmış olmasıdır.

Hacivat: Bana bak Karagöz yıllardır Küşteri meydanındayız, hiç aklıma
gelip sormadım senin adın var mı?
ÖRNEK Hacivat: Yahu onu sormuyorum, ismin nedir onu soruyorum.
Karagöz: Benim ne atım var ne katırım.
Karagöz: Sen uykuyu fazla kaçırmışsın birader, yahu benim adım Karagöz
değil mi?
Hacivat: Canım o lakap.
Karagöz: Şimdi geliyor tokat!

Çözümleme: Bu parça, Karagöz ve Hacivat’ın karşılıklı konuşmasından oluştuğu
için oyunun muhavere bölümünden alınmıştır.

303