Page 81 - DEFTERİM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10

1. Koşuk
Aşk, sevgi, doğa, yiğitlik, savaş, av eğlenceleri, gündelik yaşam gibi konuların dile
getirildiği şiirlerdir.
Bu şiirler, “şölen” ve “sığır” adı verilen törenlerde kopuz eşliğinde söylenmiştir.
Koşuklarda, hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimi kullanılmıştır.
Koşuklarda genellikle yarım kafiye kullanılmıştır. Kafiye düzeni aaab, cccb, dddb…
şeklindedir.
Koşuğun konu olarak halk şiirindeki benzerine koşma, divan şiirindeki benzerine ise
gazel denilmektedir.

Koşuk Örnekleri Günümüz Türkçesiyle

Kış yay bile tokuştı Kış yaz ile döğüştü,
Kıngır közün bakıştı Düşman gözle bakıştı,
Tutuşkalı yakıştı Tutuşmak için yaklaştı;
Utgalı mal ograşur Yenmek için uğraşır.

Üdik mini komıttı Sevgi beni coşturdu,
Sakınç manga yumıttı Keder bende toplandı,
Könglüm angar emitti Gönlüm ona meyletti,
Yüzüm mening sargarur Yüzüm benim sararıyor.

Çagrı birip kuşlatu Doğan verip avlatalım,
Taygan ıdıp tışlatu Tazıya av dişletelim,
Tilki tonguz taşlatu Tilki domuz taşlayalım,
Erdem bile öglelim Hüner ile övünelim.

2. Sav
Günümüzdeki atasözlerinin ilk şekilleridir.
Hayat, toplum ve insan doğasıyla ilgili öğütler veren özlü sözlerdir.
Akılda kalıcı olması ve söyleyişte kolaylık sağlaması için çoğunlukla şiir gibi
söylenmiş, ölçü ve kafiyeden de yararlanılmıştır.
Söyleyeni belli olmadığı için anonimdir.
Birçok sav, söylenişte değişikliğe uğrayarak günümüzde yaşamaya devam
etmektedir.

Sav Örnekleri Günümüz Türkçesiyle

Yıgaç ucuya yil tegir, körklük kişiye Yüksek ağaca yel, güzel kişiye söz gelir.
söz tegir.

Böri konşusın yimes. Kurt bile komşusuna zarar vermez.

Yir basrukı tag, budun basrugı beg. Yerin düzeni dağ ile, milletin düzeni bey ile.

Uma kelse kut bolır.
Misafir gelince mutluluk getirir.

Sub bermeske süt bir. Sana su vermeyene sen süt ver.

79