Page 119 - Defterim Tarih - 9

Asya Hun Devleti (MÖ 220-MS 216)

• Teoman, tarihte ilk Türk devleti olarak bili-
nen Asya Hun Devleti’ni kurmuştur. Devletin
Bilgi Havuzu
merkezi Ötüken’dir.
Türklerin Çin • Asya Hun Devleti en parlak dönemini Mete
hâkimiyetine gir- Han zamanında yaşamıştır.
mesini kabullene- • Mete Han’dan sonra yaşanan taht kavgaları
meyen Kürşat ve sonucunda Asya Hun Devleti, Doğu ve Batı
olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
39 arkadaşı Çin
• MÖ 36’da Çin İmparatorluğu Batı Hun
sarayını basarak
Devleti’ne son verirken Doğu Hunları, bir
isyan etmişlerdir. süre Çin hâkimiyetinde kalmış, daha sonra
İsyan başarısız yaşanan taht kavgaları sonucunda Kuzey ve
olsa da bağımsız- Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
lık ateşini yak-
mıştır. I. Kök Türk Devleti (552-630)
• Türk kelimesini devletin resmî adı olarak
kullanan ilk Türk devletidir.
• Bumin Kağan tarafından Ötüken merkez-
li kurulmuştur. Ülkenin batı kısmı, Bumin
Kağan’ın kardeşi İstemi Yabgu tarafından
yönetilmiştir.
• Kök Türklerin merkezi Ötüken’dir.
• Mukan Kağan zamanında en parlak döne-
mini yaşamıştır.
• İpek Yolu’nun kontrolünü ele geçirmiş ve
döneminin en güçlü devletlerinden biri ol-
muştur.
• Taht kavgaları ve iç karışıklıklarla zayıfla-
yan Kök Türkler, 582’de Doğu ve Batı Kök
Türk Devleti olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
• 630’da Doğu Kök Türk Devleti’ne, 659’da ise Batı Kök Türk Devleti’ne Çin tarafından
son verilmiştir.
Bilgi Havuzu
II. Kök Türk (Kutluk) Devleti (682-742)
Orhun Yazıtları
(Kök Türk Ki- • Kutluk’un Çin’e karşı başlattığı isyan sonucunda kurulmuştur.
• Kutluk Kağan, Türkleri Çin hâkimiyetinden kurtarıp yeniden devlet kurmasından dolayı
tabeleri), II. Kök
“devleti derleyen, toparlayan” anlamına gelen “İlteriş” unvanını almıştır.
Türk Devleti’ne
• Bilge Kağan devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.
aittir. Bilge Ka- • Tonyukuk vezirlik görevine devam ederken Bilge Kağan’ın kardeşi Kül Tigin, ordu ko-
ğan, Kül Tigin ve mutanlığı yapmıştır.
Vezir Tonyukuk • Bilge Kağan’dan sonra iç karışıklıklar yaşamaya başlayan II. Kök Türk Devleti Basmil,
adına dikilmiş bu Karluk ve Uygurların baskıları sonucu yıkılmıştır (742).
eserler Kök Türk
Uygur Devleti (744-840)
alfabesi ile yazıl-
mıştır. • Kutluk Bilge Kül Kağan önderliğinde ku-
rulmuştur.
• Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uy-
gurlar; Beşbalık, Ordubalık (Karabalgasun),
Turfan gibi şehirler inşa etmişlerdir.
• Uygurlar, kendilerine ait Uygur alfabesini
kullanmışlardır.
• Saray ve tapınak gibi mimari eserler
yapmışlardır.
• Minyatür, ciltçilik, fresk, tezhip gibi sanat
dallarında gelişmişlerdir.
• Kâğıt ve matbaayı kullanmışlardır.
• Mani dinini benimsemişlerdir.
• Savaşmayı ve et yemeyi yasaklayan Mani dininin etkisiyle Uygurlar, zamanla savaşçı
özelliklerini kaybetmiş ve Uygur Devleti 840’da Kırgızlar tarafından yıkılmıştır.
116