Page 146 - Ekonomi (Tüm Kitap)

Görsel 5.7: Konvertibilite

Konvertibilite; ulusal paranın döviz piyasasında serbestçe alınıp satılabilmesini (yani başka pa-
ralara serbestçe çevrilebilmesini) ve uluslararası ekonomik işlemlerde kullanılmasını ifade eder. Bu
özelliklere sahip olan paralara konvertibl paralar denir. Serbest kur sisteminin uygulanması, ulusal

paraların kolayca birbirlerine dönüştürülebilmesini gerektirir.
1980’li yıllardan sonra serbest kur sistemine geçme girişimlerinde bulunan Türkiye, ulusal pa-

rasının yani TL’nin konvertibl para olduğunu açıklamıştır. Ancak bir ulusal paranın gerçek anlamda
konvertibl sayılabilmesi için ilgili hükûmetin bu şekilde kendi ulusal parasını, tek taraflı konvertibl
ilan etmesi yetmez. Önemli bazı şartların olması gerekir. Bunların başında, parası konvertibl ilan

edilen ülkenin ulusal ekonomisinin istikrarlı, işsizlik ve kronik dış açık ve kamu kesimi açığı gibi
ekonomik sorunları bulunmayan bir ekonomi olması; buna bağlı olarak da ulusal parasının dış öde-
melerde genel kabul gören bir para olması gerekir. Böyle bir konvertibilite gücüne sahip ve ulusla-

rarası ödemelerde genel kabul gören çok az sayıda ulusal para vardır. Buna örnek olarak ABD doları,
avro ve Japon yeni gösterilebilir. Döviz kuru, döviz piyasasında belirlenir. Döviz piyasası, bir ülkenin
millî parasının yabancı ülkelerin paraları ile değiştirildiği (dövizin alınıp satıldığı) bir piyasadır.

Döviz kuru, bu piyasada döviz arzı ve döviz talebine göre her gün ve hatta anlık olarak değişe-
bilir. Dolar dışında iki farklı ulusal para arasındaki değişim oranının, dolar kurları üzerinden hesap-

lanmasıyla bulunan kura çapraz kur denir. Örneğin Türkiye’de 1 dolar 3 TL ve 1 dolar 2 avro ise
avronun TL’ye göre çapraz kuru 1 avro 1,5 TL’dir.
Bir ülke parasının yabancı bir ülke parası karşısındaki değerine ise parite denir. Bir ülkede

döviz ile ilgili işlem yapanlar, kurlarını genellikle dolar cinsinden ifade ederler.

144